BASINDAN SEÇTİKLERİMİZ

Türkiye doğalgaz, petrol ve kömürün önemli miktarını Rusya‘dan alıyor. Savaş uçağının düşürülmesinin ardından iki ülke arasında yaşanan siyasi krizin enerji kesintisine dönüşmesi halinde Türkiye zorluklarla karşılaşabilir. Siyasi krizin ertesi günü Rusya‘nın ‘Ukrayna parayı ödemedi. Gazını kestik‘ açıklaması krizin habercisi olarak algılandı.

Türkiye‘nin sınır ihlali gerekçesiyle Rus savaş uçağını düşürmesi gözleri iki ülke arasındaki enerji ticaretine çevirdi. Kış mevsimine denk gelen kriz, ilk olarak ‘Rusya, Doğalgazı keser mi?‘ sorusunu gündeme taşıdı. Ancak, doğalgazın yanında Türkiye, petrol ve kömür ihtiyacının önemli bir bölümünü de bu ülkeden sağlıyor. Bir diğer ifadeyle enerji konusunda Türkiye, Rusya‘ya aşırı bağımlı. Fakat 3 enerji kaynağından en kritik olanı doğalgaz. Petrol ve kömür ihtiyacı alternatif kaynaklar ve güzergâhlardan karşılanabilirken doğalgazda kısa dönemde böyle bir imkân yok. Gazın yarıdan fazlası Rusya‘dan alınıyor ve yine yaklaşık aynı miktarı elektrik üretimi için kullanılıyor. Muhtemel bir gaz kesintisi halinde zincirleme elektrik üretimi ve ısınmada büyük kriz yaşanacak. Bu da Türkiye‘de hayatın durması anlamına geliyor. Acil kömür ve petrol stoklamasıyla muhtemel gaz kesintisinin olumsuz etkileri azaltılabilir. siyasi krizin ertesi günü Rusya‘nın ‘Ukrayna parayı ödemedi. Gazını kestik.‘ açıklaması, krizin habercisi olarak algılanmalı.

Türkiye‘de doğalgaz, ağırlıklı olarak elektrik üretimi ve ısınma amaçlı kullanılıyor. Yıllık doğalgaz ithalatı 49,2 milyar metreküp. İthalatın yarıdan fazlası Rusya‘dan yapılıyor. Enerji Bakanlığı, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) ve Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ) verilerine göre geçen yıl en fazla doğalgaz (boru hattı ile) kamu-özel dahil 26,9 milyar metreküp ile Rusya‘dan ithal edildi. Bu ülkeyi 8,9 milyar metreküp ile İran ikinci sırada ve 6 milyar mereküp ile de Azerbaycan üçüncü sırada izledi. Ayrıca Cezayir‘den 4,1 milyar metreküp ve Nijerya‘dan da 1,4 milyar metreküp sıvılaştırılmış (LNG) doğalgaz alındı. İhtiyacın 1,6 milyar metreküplük bölümü ise spot piyasadan LNG olarak karşılandı. Rusya‘dan yapılan ithalatın 17,1 milyar metreküpü BOTAŞ‘a ait. Ulusal şebekeye verilen doğalgazın yaklaşık yarısı (100 milyon metreküp; Batı, Mavi Akım) Rusya‘dan sağlanıyor. Öte yandan Rusya‘nın Suriye‘ye geçen ayki ilk müdahalesi sonrası Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ‘Gerekirse doğalgaz almayız.‘ diyerek tepki göstermiş, Rus şirketi Gazprom da ertesi gün Türkiye‘ye her yıl verdikleri ilave gazı kestikleri açıklamasını yapmıştı.

İLK OLARAK İSTANBUL KARANLIKTA KALIR

Kış aylarında günlük doğalgaz tüketimi 200 milyon metreküpe çıkıyor. Ulusal şebekeye de, günlük (boru ve LNG) olarak da aynı miktar gaz verilebiliyor. Talebin 200 milyon metreküpü geçmesi halinde çift yakıtla (motorin, fuel oil gibi) elektrik santrallerine verilen gaz kesilerek konutlar ısıtılıyor. Ancak doğalgaz, ağırlıklı olarak Rusya‘dan geliyor. Ukrayna‘ya verilen gazın kesilmesi, Avrupa ve Türkiye‘yi çok yakından ilgilendiriyor. Ukrayna, Ruslar gaz vermediği dönemlerde ısınmak için Avrupa ve Türkiye‘ye giden transit doğalgazı kullanıyor. Rusya da diğer müşterileri kaybetmemek için istemeyerek de olsa Ukrayna‘ya gaz akışına devam ediyordu. Ancak siyasi kriz nedeniyle Ruslar, Ukrayna‘nın ödemesini mücbir sebep gösterip fazla gaz vermeyebilir. Bu durumda batı hattı gaz akışında yaşanacak muhtemel bir gaz kesintisi ilk olarak İstanbul‘u karanlık ve soğukta bırakacak. Marmara yeraltı deposu ve LNG dönüşüm tesislerinden günlük ulusal şebekeye 40 milyon metreküp civarı gaz verilebiliyor. Fırtına gibi olumsuz hava durumlarında tankerlerin iskeleye yanaşamadığı dikkate alındığında LNG tesislerininde devre dışı kaldığı unutulmamalı. Kışın İran‘ın düzenli gaz vermediği ve Azerbaycan üretiminin sınırlı olduğu düşünülürse sancılı bir kış dönemi yaşanacak gibi gözüküyor.

Sonuç olarak Rusya kaynaklı herhangi bir gaz kesintisi Türkiye‘de konutlarda ısınmadan sanayide üretime kadar geniş bir alanı olumsuz etkileyecektir. Yıllardır konuşulmasına rağmen yeraltı depoları (Tuzgölü) tamamlanamadı. Kaynak çeşitliliği sağlanarak Rusya‘ya bağımlılık azaltılamadı. Bu nedenle, kısa dönemde çözüm ortaya koymak teknik olarak mümkün değil. İkili ilişkilerle Rusya üzerinden doğalgaz akışını sağlamak en akılcı ve pratik çözüm olacak. Bunun yanında havalar soğuyana kadar mümkün olduğunca yüksek miktarda petrol (ham, akaryakıt) ile kömür stoklamasına gidilmeli. Böylece muhtemel gaz kesintisinde az da olsa krizin olumsuz etkileri azaltılabilir. Aksi halde karanlık ve soğuk bir kış kaçınılmaz gözüküyor.

(zAMAN; 26.11.2015)

Bağlantılar

www.zaman.com.tr/ekonomi_dogalgaz-ve-komurde-turkiye-rusyaya-bagimli_2329444.html