YAZILI BASINDA ODAMIZ

 
Özlem Yüzak

Eğer Bilgi Bir Güç ise...

Bilgi bugün dünyanın en önemli güçlerinden biri. Her yıl ortalama 2 milyar internet sitesi okuyucularına merhaba diyor. Bilinen bilgi deposu sayısı 10 binlerin üzerinde. Ortalama yılda 400 bin süreli akademik yayın yayımlanıyor. Üstelik bilginin milliyeti de yok. Düşünün bir önünüzdeki uçsuz bucaksız özgürlüğü. Büyük bedeller ödemeden Her türlü kaynağa anında ulaşmanın keyfini. Peki, yakın bir zamana kadar en büyük güç olarak tanınan ''para'' kadar, bilgi de küreselleştiyse eğer, neden bilgi kimileri için bir güce dönüşürken kimileri için dönüşmüyor?
 

Bilgiyi üretime dönüştürmek

Sorunun yanıtı bilgiyi üretime dönüştürebilmenin becerisinde gizli. Kimi ülkelerde bireylerin inisiyatifine bırakılırken, kimi ülkelerde bu becerinin geliştirilmesi için hem kamu hem de özel sektör kaynaklı destek mekanizmaları yaşama geçiriliyor. Bu bağlamda ''girişimcilik, risk sermayesi'' gibi sözcükler ön plana çıkıyor. Önce risk sermayesini kısaca tanımlayalım: Risk sermayesi (RS), büyüme potansiyeli taşıyan küçük ölçekli ya da yeni kurulacak olan firmaların finansal sorunlarını çözmeye çalışan bir tür finansman kuruluşuna verilen ad. Gelişmiş ülkelerde sıklıkla kullanılan bir mekanizma. Sabancı Üniversitesi'nde Öğretim Üyesi olarak görev yapan Doç. Dr. Dilek Çetindamar, Risk Sermayesi, Girişimcilik ve Türkiye'nin Geleceği adlı kitabında hem dünyadan hem de Türkiye'den örnekler veriyor. Çetindamar'ın çalışması TÜGİAD (Türkiye Genç İşadamları Derneği) Ekonomi Ödülleri kapsamında Bilimsel Eser Yarışması birinciliğini aldı. Türkiye, ne ABD ne de Batı Avrupa ile boy ölçüşemeyeceği için kıyaslama yapmak da anlamsız. Ancak kitaptaki İsrail örneği gerçekten dikkat çekici:

İsrail'de ilk RS fonu 1985 yılında 25 milyon dolarlık bir fon olarak kurulmuş. Ancak esas büyüme 1990'lı yıllarda yaşanmış. 1992'den itibaren devlet tarafından verilen teşvik ile yerli ve yabancı finansmanın RS'ye akışı sağlanmış. 1999 yılında 520 RS firmasına sahip olan İsrail piyasasında yine aynı yıl 967 milyon dolarlık fon oluşmuş. Türkiye'nin 10'da birinden bile çok daha az bir nüfusa (5.7 milyon) sahip İsrail'de 2000 yılında 3 milyar dolar toplanarak büyük bir başarı elde edilmiş. Bu fonların yarıya yakını (yüzde 45), bilişim ve sağlık alanlarına yönelik yüksek teknolojiye dayalı girişimci firmalara aktarılmakta.

Gelelim Türkiye'ye. Türkiye'nin hem istikrarsız ekonomisi, hem de ilgili çevrelerde konunun öneminin henüz iyi kavranamaması yüzünden girişimcilere fazla imkân sağladığı söylenemez.

Girişimcilere yönelik risk sermayesi ile ilgili ilk yapılanma 1996 yılında Vakıfbank bünyesindeki Vakıf Risk ile yaşama geçmiş. Vakıf Risk şirketi kuruluşundan itibaren toplam 520 proje başvurusu arasından seçtiği 3 firmaya yatırım yapmış. Bir diğer RS şirketi ise İş Risk sermaye yatırım ortaklığı. Ancak şu ana kadar herhangi bir yatırımı bulunmuyor. Ve bugüne kadar yerlisi yabancısı yalnızca 150 milyon dolarlık bir risk sermaye piyasası yaratılabilmiş.

Tamam ''Türkiye, krizlerle boğuştu, uzun dönemli bakış açısına sahip olamadı falan'' gibi özürler daima olacak, ama var olan koşullarda bile bir şeyler daha iyi yapılamaz mıydı? Başta ''bilginin milliyeti yok'' diye yazdık. Hiç olmazsa küreselleşmenin bilgi boyutunu güce çevirmeyi denesek...