YAZILI BASINDA ODAMIZ

 
Elektrikte fiyat düşüşü sancılı olacak. Elektrik fiyatlarını aşağıya çekme kararlılığında olan Enerji Bakanlığı, ilk olarak TEAŞ'ın alım yaptığı sözleşmeleri mercek altına alacak.
 

Özel şirketlerden alınan enerjinin pahalılığının sık sık gündeme getirilen bir konu olması nedeniyle, ilk müdahalenin bu noktada olacağı vurgulanıyor. Bakanlık, enerji alım garantisi verilen şirketlerden sözleşmelerini, daha uygun fiyatlarla revize etmelerini isteyecek. Şirketler bunu kabul etmeyip, uluslararası tahkime giderse, bakanlık bunu da kabullenerek, maddi yükümlülükleri de göze almaya hazırlanıyor. Ayrıca, 57'inci hükümet döneminde bir türlü çözüme kavuşturulamayan Hazine garantisi verilecek olan 29 projenin de iptali de gündemde. Buna karşılık hep sürüncemede bırakılan işletme hakkı devir projeleriyle ilgili olarak ise yeni hükümet devir konusunda kararlı.

TEDAŞ'ın çıplak elektrik fiyatının yüzde 67-70'ini alınan elektriğin maliyeti oluşturuyor. Dolayısıyla elektrik fiyatlarının pahalı olmasının birinci sebebi yüksek alım fiyatları. Kalan yüzde 30-33, fon, kayıp enerji, personel ve işletme giderleri ve amortismandan oluşuyor. Sadece kayıp enerjinin elektrik fiyatlarına yansıması yüzde 20 düzeyinde.

Önlem alınmazsa artış olabilir

Eğer elektrik fiyatları için önlem alınmazsa, önümüzdeki süreçte elektrik fiyatlarının en iyimser tahminle bugünkünün en az üç katı olması bekleniyor. Yap İşlet Devret (YİD) ve Yap İşlet (Yi) modelli projelerin uygulamaya konulduğundan beri elektrik enerjisi ortalama maliyetlerinin yüzde 67 arttığı iddia ediliyor. 1999 yılı sonunda TEAŞ'a ortalama maliyeti 3,3 cent iken 2000 yılı sonunda maliyetin 5,5 cent'e yükseldiği ifade ediliyor. Bugün için TEAŞ ortalama maliyeti kWh başına 3.9 cent iken TEAŞ dışı üretimin ortalaması 8.7 cent.

Dünyadaki elektrik fiyatları ile karşılaştırıldığında Türkiye, Japonya ile birlikte en pahalı elektriği tüketiyor. Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde sanayide kullanılan elektriğin kilowatsaati (kWh) 3 ile 5 cent arasında, ABD'de ise 4 cent seviyesinde iken bu rakam Türkiye'de 9 cent yaklaşık 150 bin lira.

Proje tehlikede

Elektrik Piyasası Kanunu'nun çıktığı sıralarda gündeme gelen Hazine garantisi sorunu ve son garanti verilecek projeler olan 29 YİD ile ilgili belirsizlikte sürüyor. Edinilen bilgiye göre Bakanlık, bu projelere yüksek alım garantileri verilmesi ve siyasi davranıldığı gerekçesiyle sıcak bakmıyor, bunun için projelerin iptalinin gündemde olduğu bildiriliyor. Bu projelerde halen Hazine garantisi de tam olarak çözülmüş değil.

Enerji Bakanlığı'nın kararlılık gösterdiği bir başka konu ise işletme hakkı devir projeleri. AK Parti programında da bu projelerin sonuçlandırılacağı bildirilirken, Recai Kutan'ın Enerji Bakanlığı döneminde başlatılan projelerin, AK Parti döneminde sonuçlandırılacağı beklentisi firmalarda hakim.

Enerjide sıkıntılı dönem

- Önümüzdeki süreçte elektrik fiyatlarının yapılan artışların devam etmesi halinde en iyimser tahminle bugünkünün en az üç katı olacağı tahmin ediliyor.

- Yap-İşlet-Devret (YİD) ve Yap İşlet (Yİ) modelli projelerin uygulamaya girmesinden sonra elektrik enerjisi ortalama maliyetlerinin yüzde 67 oranında arttığı ifade ediliyor. 1999 yılı sonunda TEAŞ'a ortalama maliyeti 3,3 cent iken 2000 yılı sonunda 5,5 cent oldu. Bugün için TEAŞ ortalama maliyeti kWh başına 3.9 cent iken TEAŞ dışı üretimin ortalaması 8.7 cent. Enerji Bakanlığı'nın sözleşmelerdeki rakamlarla birlikte, TEAŞ'ın üretim maliyetlerini firmaların önüne koyması bekleniyor.

- TEAŞ yaptığı sözleşmelerle sürekli olarak zararını büyüten bir kurum haline geldi. Bakanlığın bunu da müzakerelerde ortaya koyması, bu noktada EPDK ve Hazine'den de destek alması bekleniyor. EPDK, Hazine ve önümüzdeki dönemde daha faal çalışması beklenen DPT'nin Bakanlığın yanında yer alması ve fiyatların düşürülmesi yönünde kararlılık sergilemesi bekleniyor.

- Ancak Bakanlığı önünde burada bir engel olarak uluslararası tahkim çıkıyor. Firmalar ise yaptıkları maliyet hesaplamalarıyla verdikleri fiyatta üretim yapabildiklerini, bunun altına inmelerinin mümkün olmayacağını vurgulayacaklar. Bunun için de koz olarak uluslararası tahkimi kullanacaklar. Ancak Bakanlığın, uzun yıllar daha yüksek fiyatlarla alım yapmak yerine, tazminat ödemeyi göze alabileceği bildiriliyor.

- Yine Bakanlığın politikalarından etkilenecek bir diğer kesim, 29 YİD projesini yürüten firmalar. Burada da uzun süredir sürüncemede kalan projelerin yine çok yüksek alım garantileri verilmesi ve siyasi davranılması nedeniyle rafa kaldırılması gündemde.