Alım garantili doğalgaz yatırımlarının faturası ağır oldu. Zamlar nedeniyle verimliliğini kaybeden doğalgaz çevrim santralleri hızla kapanıyor. Santrallerin elektrik üretimindeki payları yüzde 29`a kadar düştü.
 

Sinan Keskin-Türkiye‘de uzun yıllardır yerli ve yenilenebilir kaynaklar ihmal edilerek, enerji talebi yeni doğalgaz santralarıyla karşılanırken son yıllarda doğalgaza gelen yüksek zamlar santralleri verimli olmaktan çıkardı. Birçok doğalgaz çevrim santrali yatırım maliyetlerini bile çıkaramadan kapanmak zorunda kaldı. Yüksek bedellerle, sanayicinin elektrik ihtiyacını karşılamak fazla enerjiyi devlete satmak amacıyla kurulan Aliağa Çakmaktepe Enerji Üretim A.Ş. ve Ataer Enerji gibi sanayicilerin ortak kurdukları santrallerin yanı sıra şirketler de doğalgaz çevrim santrallerini bir bir kapatıyor.  2013 yılında 56 şirket kapanırken, bu rakam toplam kapanan şirketler içerisinde yüzde 3‘lük orana denk geliyordu. 2018 yılında kapanan elektrik üretim şirketi 364‘e yükselirken, genel oran içindeki pay yüzde 14.94‘e çıktı. 2019 yılının ilk 10 ayında ise 289 elektrik üreticisi faaliyetini sonlandırdı.

Santraller atıl durumda
Kaynağı kadar teknolojisi de dışa bağımlı olan doğalgaz santrallerinin, Ar-Ge gerektirmeyen, kısa sürede ithal edilen ekipmanlar montaj edilerek, devreye alınabilmesi nedeniyle kısa vadede kâr hedefleyen yatırımcıların gözdesi olduğunu ifade eden Elektrik Mühendisleri Odası İzmir Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Şebnem Seçkin Uğurlu, "Ancak yerli ve yenilenebilir enerji teknolojilerinde yaşanan gelişmeler ve artan döviz kurunun da etkisiyle 2015-2018 arasında yüzde 50`lerde seyreden üretim payı oranları yüzde 30`lara geriledi. Benzer şekilde doğalgaz santrallerinin tüm kurulu güç içindeki payı da 2018 yılında yüzde 29.2 düzeyine geriledi. Geçtiğimiz yıl kurulu güç içinde yüzde 29.2`luk payı bulunan doğalgaz santraları, toplam elektrik üretiminin yüzde 30.9`unu gerçekleştirdi" diye konuştu.

Ekonomik krizin etkilerinin arttığı 2019`da ise kurulu güç dengesinde ciddi bir değişim olmamasına rağmen, doğalgazın üretimdeki Ocak-Temmuz ayları dönemindeki payının yüzde 16.2`ye gerilediğini belirten Uğurlu, "Ocak-Temmuz aylarında bir önceki yıla göre elektrik tüketiminin aynı seviyelerde gerçekleşmesi, diğer kaynaklara dayalı santrallerdeki üretim artışlarıyla, doğalgaz santrallerindeki üretim düşüşlerinin rahatlıkla karşılanabileceğini göstermekte. Bir önceki yıla göre hemen hemen aynı düzeydeki kurulu güç ile yüzde 50 üretim düşüşü yaşanması, doğalgaz santrallerinde atıl kapasite oluştuğuna işaret ediyor" dedi.

Yanlış politika uygulandı
Bu yılın ilk yedi ayında oluşan bu tablonun, alım ve fiyat garantisi verilmediği koşullarda doğalgazdan elektrik üretilmesinin özel sektör tarafından mantıklı bulunmadığını ortaya koyduğunu anlatan Uğurlu, şöyle devam etti:

"Gelişmeler doğalgaz santrallerinin, alım ve fiyat garantilerin geçerli olduğu dönemler için kurulduğunu, bu yatırımların alım garantilerinin bitmesiyle atıl duruma geçeceğinin öngörülerek gerçekleştirildiğini göstermekte. Alım garantilerinin bitmesinin ardından, normal piyasa koşulları içinde üretim maliyeti yüksekliği nedeniyle var olamayan santrallerin bir kısmı ekonomik ömrü dolmadan devreden çıkarıldı, bir kısmı ise başka ülkelere taşındı."

Alım ve fiyat garantileri aracılığıyla kamu kaynakları tarafından finanse edilen doğalgaz santrali yatırımlarının bugün atıl duruma düşmesindeki temel sorumluluğun yanlış enerji politikalarında ısrar eden siyasi iktidarlar olduğunu dile getiren Uğurlu, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Ne yazık ki; toplumsal maliyet yalnızca bu yatırımların maliyetleriyle sınırlı değil. Tüm sektörlerin temel girdisi konumunda olan elektrik enerjisinin olabileceğinden daha pahalıya sunulması, temel ekonomik göstergeleri etkiliyor. Bu politikalar enerji maliyetlerin yüksekliğin işçilik maliyetlerinin sürekli düşürülerek dengelendiği bir ekonomik yapının oluşmasına neden oluyor. Kırılgan ülke ekonomisi üzerindeki baskının azaltılması için enerji alanının fahiş kârların söz konusu olduğu bir alan görünümünden kurtarılması gerekiyor. Diğer sakıncaları bir yana, atıl kapasitenin bulunduğu bu dönemde ısrarla sürdürülmeye çalışan nükleer santrallerin ekonomi üzerinde yük yaratarak, daha fazla yoksullaşmaya neden olacağı çok açıktır."

(Dokuz Eylül Gazetesi, 31.10.2019)

Fotoğraflar