TMMOB İzmir İl Koordinasyon Kurulu, İzmir Tabip Odası, İzmir Barosu, İzmir Yaşam Alanları ve EGEÇEP, Gaziemir’deki eski kurşun fabrikasında nükleer atık temizliğinin ön çalışmalarına ilişkin ortak basın açıklaması düzenlendi. Çalışma sonrası nükleer atıkların gömüldüğü arazide yoğun duman çıkışı gözlemlendiğine dikkat çekilen açıklamada, halk sağlığının korunması için alınması gereken önlemlere vurgu yapıldı.
 

TMMOB İzmir İl Koordinasyon Kurulu, İzmir Tabip Odası, İzmir Barosu, İzmir Yaşam Alanları ve EGEÇEP, 1 Ağustos 2024 tarihinde Gaziemir Emrez Mahallesi`ndeki nükleer atıkların gömüldüğü Aslan Avcı Kurşun Fabrikası`nın arazisinde basın açıklaması düzenledi. Açıklamaya Gaziemir Belediye Başkanı Ünal Işık, Karabağlar Belediye Başkanı Helil Kınay ile birlikte siyasi parti temsilcileri ve çevre örgütleri de katılım sağladı.

Çevre Mühendisleri Odası İzmir Şubesi Yönetim Kurulu Üyesi Ahmet Avni Atayol`un okuduğu ortak açıklamada, alandaki radyoaktif ve tehlikeli atıklar ilişkin 2012 yılında bir gazete haberiyle bilgi sahip olduğu hatırlatılarak şöyle denildi:   

"Kentin ortasında çevre ve halk sağlığını tehdit eden atıkların bulunduğu alanın temizlenmesi, ülkeye girişi yasak olan nükleer atıkların nasıl ve nereden getirildiğinin belirlenerek kamuoyu ile paylaşılması ve sürecin sorumluları ile ilgili gereğinin yapılmasına yönelik çağrılarımız ve mücadelemiz paydaşlarımız ile birlikte 17 yıldır devam etmektedir. Alanda atıkların tespitinden sonra yalnız 260 ton radyoaktif atığın TAEK` e depolanmak üzere gönderildiği bilinmektedir. ‘Radyoaktivite Bulaşmış Atıkların Fiziksel Yöntemlerle Ayıklanması, Sahanın Temizlenmesi ve Elde Edilen Kurşunun Geri Kazanımı Projesi` için hazırlanan ÇED raporuna, eksikleri olmasına rağmen 10 Ağustos 2017 tarihinde ÇED Olumlu Kararı verilmiştir. Ancak geçen süre içinde atıkların bertarafı için herhangi bir çalışma yapılmadığı gibi hiçbir güvenlik önlemi alınmamış; İzmir halkı 17 yıl boyunca Radyoaktif ve Tehlikeli Atıklarla yaşamaya devam etmek zorunda bırakılmıştır."

Şeffaflık Çağrısı 

Arazi sahiplerinin bir şirketle anlaştıkları ve temizlik çalışmalarına başlanılacağına yönelik haberlerin hatırlatıldığı açıklamada, şu bilgilere yer verildi: 

 "Alanda yürütülecek çevresel iyileştirme faaliyetlerine dair Nükleer Düzenleme Kurulu‘nun 2023-15/4 sayılı kararı ile bir firmanın yetkilendirildiğinin bildirildiği, firma tarafından hazırlanan Çevresel İyileştirme Planının Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına iletildiği bilinmektedir. İş termin planına göre 2023 yılı Ağustos ayında başlaması planlanan faaliyetin çevresel sunulan planlardaki eksiklikler nedeni ile başlatılamadığı da daha önce basına yansımıştır. Bugün yine bir kez daha; şeffaf ve denetlenebilir olmayan, yerel yönetimler ve uzman meslek odaları gibi paydaşlarla paylaşılmayan, 17 yıldır atıklarla iç içe yaşayan halk bilgilendirilmeden yürütülmek istenen bir ‘temizlik` süreci başlatıldığına şahit oluyoruz. 23 Temmuz 2024 Salı günü itibarı ile alanda iş makinaları ile çalışmalara başlandığı görülmüştür. Aynı gün basında; alanda gömülü tehlikeli ve radyoaktif atıkların Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Nükleer Denetleme Kurumu gözetiminde ‘konusunda uzman ekipler` tarafından bulunduğu yerden kaldırılacağına ve yapılacak çalışmaların finansmanının ‘araziyi satın alan firma` tarafından sağlanacağına ilişkin haberler yer almıştır. Alandaki atıkların çevre ve halk sağlığına yönelik daha fazla tehdit oluşturmaması için temizlik süreci ile ilgili yapılacak çalışmaların baştan sona her aşamada şeffaf bir şekilde yürütülmesi, bağımsız uzmanlar tarafından denetlenmesi ve kamuoyunun şeffaf ve sağlıklı şekilde bilgilendirilmesi önem taşımaktadır."

Nükleer Düzenleme Kurumu‘na Sorular

Açıklamada 23 Temmuz 2024 tarihinde alanda başlatılan çalışmalarla ilişkin olarak Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Nükleer Düzenleme Kurumu`na aşağıdaki sorular yöneltildi:  

"- Çalışmalar 10.08.2017 tarihli ÇED Olumlu Kararı verilen proje kapsamında mı yürütülecektir?

- Projede değişiklikler yapıldıysa yeni bir Çevresel Etki Değerlendirmesi süreci yürütülmüş müdür?

- Alandaki radyoaktif ve tehlikeli atıkların uzaklaştırılması konusunda yapılacak çalışmalara ilişkin planların inceleme ve onay süreçleri nasıl yürütülmüştür?

- Çevresel İyileştirme Planı kapsam ve içeriği nedir?

- Bu planda daha önce tespit edilen eksiklikler nelerdir?

- Bu eksiklikler hangi ilave önlemlerle giderilmiş ve planlar onaylanmıştır?

- Alanda hangi teknik ve yöntemlerle çalışma yapılacaktır?

- Alandan uzaklaştırılacak atık miktarı ve niteliği nedir; bu atıklar nasıl taşınacak, nerede ve nasıl bertaraf edilecektir?

- Atıkların ayrıştırılması ve taşınması sırasında ortaya çıkacak çevresel etkilerin önlenmesine yönelik nasıl bir çalışma yürütülecektir?

- Gerek işçi sağlığı ve güvenliği gerekse çevre ve halk sağlığı konularında alınan önlemler nelerdir?

- Alandaki çalışma hangi kurum ve kuruluşlar tarafından yürütülmektedir?

- Alanda yürütülecek çalışmalara ilişkin program, takvim ve süreç nedir?

- Çalışmaların denetimi hangi kurum ve kuruluşlar tarafından yapılmaktadır?

- Alanda çalışan ve çalışmaları denetleyen özel kuruluşlar bünyesindeki "konusunda uzman ekiplerin" bu alandaki geçmiş deneyim ve uzmanlıkları nelerdir?

- Atıkların miktarına, niteliklerine ve alandaki dağılımına ilişkin tespitleriniz nelerdir?

- Alanda mevcut kirlilik ve etkilerine yönelik izleme ve ölçümler düzenli olarak gerçekleştirilmekte midir?

- Çalışmalarda gömülü atıkların çıkarılması sırasında karşılaşılabilecek acil durumların anında tespiti amacıyla, alanda radyoaktivite ve diğer tehlikeli maddelere yönelik anlık yersel ve atmosferik izleme yapılmakta mıdır?

- Yapılıyorsa şu ana kadar tespit edilen değerler nedir?

- 23.07.2024 tarihinden itibaren alanda ne kadar kazı çalışması yapılmış ve malzeme çıkarılmıştır? 

- Alan dışına çıkarılan malzeme var mıdır, varsa nitelik ve miktarı nedir?

- Çalışmada çıkarılan malzemede radyoaktivite ve diğer tehlikeli maddelere yönelik anlık izleme yapılmakta mıdır ve daha detaylı analizler için numune alınmakta mıdır?

- Yapılıyorsa şu ana kadar tespit edilen değerler nedir? Başlatılan "temizlik" çalışması sonrasında alanın kullanımı için, "arazinin yeni sahipleri" tarafından ilgili kurumlara iletilen bir talep ve planlama var mıdır?" 

Meslek odalarının sürecini dikkatle takip ettiğine vurgu yapılan açıklama şu ifadelerle tamamlandı:  

"Yukarıdaki soruların tamamının eksiksiz olarak cevaplandırılması, çevresel iyileştirme planı, iş termin planı, analiz raporları ile birlikte konu ile ilgili belgelerin tamamının kamuoyuyla paylaşılması; alandaki tüm çalışmaların, radyoaktif kirlilik yaşanan alanların temizlenmesi ve rehabilitasyonu konusunda uzman ve benzer iş deneyimine sahip uluslararası akredite kuruluşların denetiminde; ayrıca uzman meslek odaları ve yerel yönetimlerin temsilcileri ile bağımsız uzman/akademisyenlerin katılımıyla kurulacak bir komisyonun gözetiminde gerçekleştirilmesi; Alandaki tüm kirleticilere (radyoaktivite ve diğer tehlikeli maddelere) yönelik sürekli izleme yapılarak ölçüm sonuçlarının paylaşılması ve alana kameralar yerleştirilerek alandaki çalışmaların kamuoyu tarafından sürekli izlenebilir duruma getirilmesi; İlk 3 maddedeki koşullar sağlanıncaya kadar alandaki çalışmaların durdurulması; taleplerimizi ve çağrımızı yetkili ve görevli kurumlara buradan bir kez daha iletiyoruz."

Işık: Bilgilendirilmedik

Gaziemir Belediye Başkanı Ünal Işık ise bilim insanları, mühendisler ve yerel yönetimlerin temizleme sürecine dahil edilmesine gerektiğine vurgu yaparak, şöyle denildi: 

"Ancak geçtiğimiz hafta içerisinde başlanan çalışmaları biz zabıtamızla, meclis üyelerimizle, muhtarlarımızla günbegün izledik. Bir bilgilendirme alamadık. Geçtiğimiz cuma günü Çevre Şehircilik Bakanlığı‘nı benim aramam üzerine bir firma yetkilisi gelip bir açıklama yapacağını söyledi. Ancak bugüne kadar açıklama olmadı. Ankara‘dan firma yetkililerinin gelip bu konuda bu bahsettiğimiz birleşenlere bir açıklamada bulunmasını bekliyoruz. Bu taleplerimiz yerine getirilinceye kadar da bu sürecin takipçisi olacağız. Örgütlerimizin, derneklerimizin ve çevre platformu birleşenlerinin yanında olduğumuzu ben de beyan etmek istiyorum."

Kınay: Takipçisiyiz 

Ünal Işık`ın ardından söz alan Karabağlar Belediye Başkanı Helil Kınay ise kirliliğin Karabağlar‘a bağlı Aydın Mahallesi‘ni de etkilediğini belirterek, meslek örgütlerinin uyarıların gözardı edilmesi durumunda sorunların büyüyerek devam edeceğine dikkat çekti. Meslek örgütlerinin sorunlarının yanıtlanarak kamuoyunun bilgilendirilmesini isteyen Kınay, konuşmasını şöyle tamamladı:  

"Bizler kamusal ve toplumsal sorumluluğumuz gereği belediye başkanları olarak da kentimizin sağlığını bu kentte yaşayan her bir vatandaşımızın her bir canlımızın sağlığını ama Gaziemir örneğinin Türkiye‘nin atık politikası sürecinde atık yönetimiyle ilgili bu atıkların nereden geldiği, kim tarafından nasıl getirildiği, denetim süreçlerinin neden yapılamadığı gibi yıllardır sorulan tüm soruların cevaplanması ve bu soruların cevabı verilmeden bu ülkenin hiçbir yerinde hiçbir vatandaşımızın sağlığından güvenliğinden emin olmadığımız cümlesini de tekrar altını çizerek paylaşmak istiyorum. Gaziemir‘deki 17 yıldır yaşanan örnek Türkiye‘nin atık çöplük örneğinin daha önce yaşadığımız örneklerinde bir benzeridir. Bir daha yaşanmaması adına buradaki mücadelenin buradaki soruların cevaplarının verilmesi bizlerin de kent savunucuları, yaşam savunucuları, belediye başkanları olarak bu mücadelenin sonuna kadar takipçisi olacağımızı bir kez daha belirtmek istiyorum."

Fotoğraflar