Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) İzmir Şubesi’nin düzenlediği II. Yenilenebilir Enerji Teknolojileri Sempozyumu’nda gerçekleştirilen “Türkiye`nin Ulusal Enerji Planı ve Yenilenebilir Enerji Yol Haritası: Gerçekler ve Yol Ayrımları” başlıklı oturumda, enerji politikaları, yenilenebilir enerjiye geçiş sürecinde karşılaşılan teknik, ekonomik ve idari zorluklar tartışıldı. Oturumda Ulusal Enerji Planı ve 2035 hedefleri değerlendirildi.
 

EMO İzmir Şubesi`nin 3. Temiz Enerji Teknolojileri Fuarı (Wenergy Expo) kapsamında düzenlediği II. Yenilenebilir Enerji Teknolojileri Sempozyumu, Fuar İzmir A Hall Konferans Salonu`nda 25 Mayıs 2025 tarihinde gerçekleştirildi. Sempozyumda Muhammet Demir`in yönetiminde gerçekleştirilen "Türkiye‘nin Ulusal Enerji Planı ve Yenilenebilir Enerji Yol Haritası: Gerçekler ve Yol Ayrımları" başlıklı oturumda Ersin Aras ve Muammer Argun "Türkiye‘nin Ulusal Enerji Planı ve Yenilenebilir Enerji Yol Haritası: Hedefler, Gerçekleşmeler ve Zorluklar", H. Avni Gündüz ise "Yenilenebilir Enerjilerin Şebeke Entegrasyonu ve Depolama: Geleceğin Şebekeleri ve Olası Teknik Sorunlar" başlıklı sunumlarıyla yer aldı. Bu oturumun başında H. Avni Gündüz, EMO`nun enerji alanına bakışını özetleyen bir sunum da gerçekleştirdi. 

"Özelleştirme Gölgesi"

Oturumu açan Avni Gündüz, Türkiye`nin enerji politikalarının temel sorunlarını tarihsel bir perspektifle ele aldı. Enerjide dışa bağımlılığın ekonomik yükünü vurgulayan Gündüz, "Türkiye`nin enerjisinin yüzde 70`inden fazlası ithal. Her yıl 70-90 milyar dolar ödüyoruz. Bu, enflasyonun ve ekonomik sorunların en büyük nedenlerinden biri" dedi. Elektrik üretiminin yüzde 54`ünün hâlâ fosil yakıtlardan sağlandığını belirten Gündüz, yenilenebilir enerji yatırımlarının artmasına rağmen fosil yakıt bağımlılığının devam ettiğini ifade etti.

Gündüz, özelleştirme politikalarının enerji sektörüne zarar verdiğini şöyle ifade etti: 

"Özelleştirme ucuz elektrik vaadiyle geldi, ama ne ucuzladı ne de hizmet kalitesi arttı. Dağıtım bedelleri ve kayıp-kaçak oranları faturalara yansıyor. Vatandaş kaynak, ama sistem kamu yararına çalışmıyor." 

Şebeke altyapısının vatandaşların katkılarıyla inşa edildiğini, ancak özelleştirme ile özel sektöre devredildiğini hatırlatan Gündüz, "Şebekeler bizim paralarımızla yapıldı, ama sonra ‘sizin değil` dediler. Kamusal bir planlama şart" diyerek merkezi planlamanın önemine dikkat çekti.

Yenilenebilir enerjinin şebeke entegrasyonundaki teknik sorunlara da değinen Gündüz, harmonikler, gerilim dalgalanmaları ve frekans değişimlerinin şebeke stabilitesini tehdit ettiğini belirtti. Depolama sistemlerini çözüm olarak değerlendiren Gündüz, "Depolama şık gözüküyor, ama sermaye maliyeti, bakım giderleri ve çevresel ayak izi yüksek. Harmonikler ve gerilim dalgalanmaları, depolamayı karmaşık hale getiriyor" dedi. Mikro şebekelerin ve dağıtık üretimin bu sorunları hafifletebileceğini ifade eden Gündüz, enerji kooperatiflerinin teşvik edilmesi gerektiğini vurguladı.

Gündüz, enerji politikalarının insan odaklı olması gerektiğini şu sözlerle ifade etti: "Enerji, gıda ve su güvenliği olmadan rahat edemeyiz. İklim değişikliği tehdidi varken, insanı merkeze alan bir planlama yapmalıyız."

Plan ve Teknik Gerçeklik

Ersin Aras ise Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı`nın 2035`e kadar yenilenebilir enerji kapasitesini 120 GW`a çıkarma hedefini teknik ve ekonomik açıdan değerlendirdi. Mevcut 35,2 GW`lık kapasiteye 84,8 GW eklenmesini öngören planın gerçekçiliğini sorgulayan Aras, "2035 planında 80 milyar dolarlık bir yatırım öngörülüyor, ancak bu kadar büyük bir kapasite artışı için şebeke nasıl tasarlanacak? Hangi santrallerden vazgeçeceğiz? Hiçbir bilgi yok" dedi. Planın 14.000 km yüksek gerilim doğru akım (HVDC) hatları ve 40 konvertör istasyonu içerdiğini, bunun 108 milyar dolarlık bir maliyetle Türkiye`nin toplam borcunun yüzde 20`sine denk geldiğini belirtti.

Aras, HVDC hatlarının uygulanabilirliğine şüpheyle yaklaştı: "HVDC hatları denizaltı iletimde veya büyük güçlerin uzun mesafelere taşınmasında kullanılır. Türkiye`de böyle bir ihtiyaç yok. Gürcistan bağlantısı dışında uluslararası bağlantılar sınırlı. Kurumsal tecrübe eksikliği ve bakım maliyetleri bu planı riskli kılıyor." TEİAŞ`ın stratejik planlarının hâlâ en güvenilir veri kaynakları olduğunu vurgulayan Aras, "TEİAŞ Akademisi geliştirilmeli. Mühendislerimize yetki verilirse, dünya çapında hizmet sunabiliriz" diyerek kurumsal kapasitenin önemine işaret etti.

Aras, büyük ölçekli yenilenebilir enerji projeleri yerine dağıtık üretimin daha sürdürülebilir olduğunu savundu: "Enerji, üretildiği yerde tüketilmeli. İstanbul ve Marmara`ya hatlar yığılıyor, ama sanayi Anadolu`ya yayılmalı. Dağıtık üretim, stabilite sorunlarını azaltır." Devlet Planlama Teşkilatı`nın (DPT) eksikliğinin planlama süreçlerini olumsuz etkilediğini belirten Aras, "DPT olsaydı, enerji yatırımları daha bütüncül planlanırdı. Şimdi İstanbul odaklı hatlar, şebekeyi riske atıyor" dedi.

Şebeke Stabilitesi Sorunları

Muammer Argun ise sunumunda yenilenebilir enerji kaynaklarının şebekeye entegrasyonundaki teknik zorluklara odaklandı. Rüzgar ve güneş enerjisinin kesintili doğasının şebeke stabilitesini tehdit ettiğini belirten Argun, "Rüzgar ve güneş santralleri kesintili üretim yapıyor. Planda, bu dengeyi sağlayacak baz santraller ya da depolama sistemleri hakkında yeterli bilgi yok. Sistem kararsızlığı başladığında, depolama sistemlerinin tepki süresi 50 milisaniyeyi karşılamıyor" dedi. 

Argun, 2035 hedefinin gerçekçi olmadığını şöyle anlattı: 

"Türkiye`de yıllık maksimum 2 GW kapasite ekleniyor. 2035`e kadar 85 GW için yıllık 8,5 GW gerekiyor. Finansman, altyapı ve şebeke kapasitesi bunu kaldırabilir mi? Mümkün değil." 

Büyük ölçekli YEKA projelerinin kamu yararına değil, ekonomik ve politik çıkarlara hizmet ettiğini savunan Argun, "YEKA ihalelerinde 3,5 sentlik fiyatlar ve megawatt başına 150.000 dolarlık teklifler, devletin cebine tatlı para koyuyor, ama bu yöntem sürdürülebilir değil" dedi.

Yerli aksam teşviklerini eleştiren Argun, "İzmir`de türbin montajı yapıldı, ama teknoloji transferi olmadı. Yerli üretim teşviği 1,5 milyar doları aşıyor, ama AR-GE sistemi kurulmadı. Batı, teknolojiyi demode ederek kâr ediyor, biz ithalata bağımlıyız" diyerek Türkiye`nin teknoloji üretiminde geri kaldığını ifade etti. Dağıtık üretimin önemine vurgu yapan Argun, "Almanya`da güneş enerjisinin yüzde 87`si çatılarda. Bizde yüzde 30, o da fabrika çatıları. Çatı GES`leri için dağıtım bedelleri cezalandırıcı. Küçük üreticiler teşvik edilmeli" dedi.

"Elektrik Meta Değil"

Oturumun tartışma bölümünde ise Gündüz "Elektrik borsada alınıp satılacak bir meta değil. Stabilite ve balans sorunları, fiyatları düşürmeyi zorlaştırıyor" derken, Argun ise, "Yönetmelikler, enerji kooperatiflerini yapılamaz hale getirdi. Küçük üreticiler cezalandırılıyor. Dağıtım bedeli, enerji bedelinden pahalı" diyerek küçük ölçekli üreticilerin sorunlarına dikkat çekti. Enerji politikalarının kamu yararından şekillenmesi gerektiğine vurgu yapan konuşmacılar, dağıtık üretimin teşvik edilmesi gerektiğin altını çizdiler. Şebeke altyapısının yenilenebilir enerjiye uygun hale getirilmesi, depolama sistemlerinin geliştirilmesi ve TEİAŞ gibi kurumların güçlendirilmesi gerektiği vurgulandı. Avni Gündüz`ün kapanış sözleri, oturumun ana mesajını özetledi: "İklim değişikliği tehdidi varken, insanı merkeze alan bir planlama yapmalıyız. Enerji, gıda ve su güvenliği olmadan rahat edemeyiz."

Fotoğraflar