Kalıcı Yaz Saati Uygulamasının Etkileri ve Alternatif Çözüm Önerileri

Türkiye 2016 yılında kalıcı olarak yaz saatinde (UTC+3) kalma kararı almıştır. Bu kararın gerekçesi, gün ışığından daha fazla yararlanmak ve enerji tasarrufu sağlamak olarak deklare edilmiştir. Kalıcı yaz saati uygulaması, akşam saatlerinde gün ışığını uzatarak ticaret, turizm ve sosyal yaşam açısından bazı avantajlar sağlamaktadır. İşten çıkan vatandaşlar hala gün ışığından yararlanabilmekte, ekonomik faaliyetler günün daha aydınlık saatlerine denk gelmektedir.

Diğer taraftan, kış aylarında sabah geç aydınlanması, öğrencilerin karanlıkta evden çıkmasına, uykusuz kalmasına, hatta trafik ve yaya güvenliği açısından risklerin artmasına neden olmaktadır. Bu durum yalnızca çocukları değil, işe giden milyonlarca çalışanı da etkilemektedir. Ancak bu sorun özellikle sabahçı ve öğlenci olarak iki devreli eğitim yapan okullarda belirgindir.

Tek devre (tam gün) eğitim yapan okullarda ise ders başlangıç saatleri genellikle daha geç olduğundan, bu olumsuzluk büyük ölçüde giderilmiş durumdadır.

Ayrıca sabah karanlığı nedeniyle özellikle kış aylarında aydınlatma ve ısınma ihtiyacı artmakta, bu da akşam saatlerinde sağlanan tasarrufun büyük kısmını dengelemektedir. Günümüzde şehirlerin enerji tüketimi anlık olarak ölçülebilmekte, dolayısıyla bu verilerin analiziyle uygulamanın gerçek enerji tasarrufu etkisi net şekilde de ortaya konulabilecektir.

Avrupa Birliği ülkelerinde ise durum farklıdır. Avrupa`da halen "yaz saati uygulaması" sürmektedir.

Mart ayının son pazar günü saatler bir saat ileri alınmaktadır.

Ekim ayının son pazar günü ise bir saat geri alınmaktadır.

Bu şekilde Avrupa ülkeleri yılda iki kez saat değiştirerek gün ışığından en yüksek düzeyde faydalanmayı ve akşam enerji tüketimini azaltmayı amaçlamaktadır.

Avrupa`da da bu sistemin gerekliliği son yıllarda tartışılmaktadır. 2018`de Avrupa Parlamentosu, mevsimsel saat değişikliklerinin kaldırılması yönünde bir karar taslağı hazırlamış, ancak üye ülkeler arasında hangi zaman diliminde kalınacağı (yaz mı, kış mı) konusunda uzlaşma sağlanamadığı için uygulama hala devam etmektedir.

Türkiye`nin doğusu ile batısı arasında 76  dakikalık zaman farkı bulunmaktadır. Doğu illerinde güneş çok erken doğup batarken, batı illerinde gün daha geç başlamaktadır. Buna rağmen ülke genelinde tek tip saat uygulaması sürdürülmektedir.

Sonuç olarak, bu gündem teknik bir enerji konusu olmanın ötesinde, toplumsal yaşam kalitesi, eğitim, sağlık ve güvenlik boyutlarıyla da ele alınmalıdır. 

Kış döneminde okul ve mesai saatlerinin bölgesel olarak düzenlenmesi, bazı illerde derslerin 1 saat geç başlaması, Ülkemiz koşullarına daha uygun bir çözüm olarak değerlendirilebilir. Ülkemiz için en uygun çözümün bulunması amacıyla, ilgili kurumların bilimsel veriler ışığında, tekrar ortak bir değerlendirme yapması gerekmektedir.