YAZILI BASINDA ODAMIZ

 
ABD'nin gölgesinde nükleer konferans
Nükleer silahların yayılmasını önlemek için birçok ülkenin dışişleri ve diğer temsilcilerinin katılacağı Yedinci Gözden Geçirme Konferansı nükleer silahı sahibi olan ve olmayan ülkelerin değişik yaklaşımları nedeniyle tartışmalı geçecek. Bir ay sürecek konferansta ABD'nin İran ve Kuzey Kore'ye yönelik baskı kurması bekleniyorNükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması (NPT) Yedinci Gözden Geçirme Konferansı Amerika Birleşik Devletleri'nin New York kentinde başladı.
 

Nükleer silah sahibi olan ve olmayan ülkeler arasındaki 'öncelikler' konusundaki uzlaşmazlıklar yüzünden sert tartışmalara sahne olabileceği ve başarıya ulaşamayabileceği kaydedilen konferans bir ay sürecek. Birçok ülke, ABD'nin İran ve Kuzey Kore gibi nükleer silah elde etmeye çalışan ülkelere odaklanıp konferansın asıl amacını saptıracağını düşünüyor. Konferansta NPT antlaşmasının uygulama durumu ve bu çerçevede özellikle nükleer silahların yayılmasının önlenmesi, nükleer silahsızlanma, nükleer enerjinin barışçıl amaçlarla kullanımı ve denetim rejimleri gibi konuların ele alınması bekleniyor. Konferansta ayrıca İran ve Kuzey Kore'nin nükleer programları ve Ortadoğu'da Nükleer Silahlardan Arındırılmış Serbest Bölge Kurulması gibi konular da gündeme gelecek. Konferansa katılan ülkelerin birçoğu NPT'nin yavaş ilerlediği ve özellikle ABD ve Rusya'nın bu konuda yeterince çaba harcamamasından şikayetçi.

Kuzey Kore'nin cumartesi günü yaptığı, "yürüttüğü nükleer program konusunda Bush yönetimi döneminde bir çözüme ulaşılmasını beklemediği" yönündeki açıklaması ve önceki gün Japon Denizi'nde kısa menzilli bir füze denemesi gerçekleştirmesi de konferansı gölgeleyen bir diğer gelişme olarak değerlendiriliyor. Kuzey Kore, nükleer silah sahibi olduğunu açıkladığı 2003 yılında daha önce tarafı olduğu NPT'den çekilmişti. ABD, konferans sırasında çift amaçlı kullanılabilecek hassas nükleer teknolojilerin sadece ABD ve halihazırda bu teknolojiye sahip olan bir dizi ülkenin kullanımıyla sınırlandırılmasını ve diğer ülkeler için bu teknolojilerin yasaklanmasını öneriyor. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ise bu konuda ayrımcılığa karşı çıkarak nükleer enerji üretimine yönelik çabaların bölgesel ve uluslararası örgütlerin çok yönlü kontrolüne tabi tutulmasını teklif ediyor. Şu ana kadar her iki görüşün de yeterli destek bulamadığı ve konferans sırasında bu konunun ana tartışma konularından birini teşkil edeceği belirtiliyor. Tartışmaların odağındaki İran ise bu tür önerilere karşılık içinde bulunduğu Ortadoğu bölgesinin tamamen nükleerden arındırılmış bir bölge olması teklifinde bulunuyor ve bununla İsrail'in sahip olduğu nükleer silahların tasfiyesini hedefliyor. İran NPT'nin tarafı iken, Hindistan ve Pakistan gibi sonradan nükleer bir güç haline gelen İsrail de NPT'ye taraf ülkeler arasında yer almıyor.

Konferans BM Genel Sekreteri Kofi Annan ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Muhammed El Baradei'nin açılış konuşmaları ile başlayacak. Bugüne kadar 188 ülkenin taraf olduğu 35 yıllık geçmişi bulunan NPT, nükleer silahı bulunmayan ancak bu antlaşmaya taraf olan ülkelerden nükleer silah geliştirmemelerini talep ediyor. NPT ayrıca, ABD, Rusya, İngiltere, Fransa ve Çin gibi nükleer güçlerin de nükleer silahsızlanma yönünde harekete geçmesini öngörüyor. Ancak, Kuzey Kore'nin nükleer silah sahibi olduktan sonra NPT'den hiçbir yaptırıma tabi olmaksızın çekilmesi bu antlaşmanın uygulamadaki zayıflığı olarak yorumlanıyor.

-npt'ye yaptırım önerisi-
Kuzey Kore'nin yaptığı gibi NPT'den ayrılmaların önüne geçmek için Kanada, Fransa ve Almanya tarafından NPT'nin verdiği müsaade çerçevesinde nükleer tesis inşa eden ülkelerin bu antlaşmadan çekilmeleri durumunda, yaptırım olarak, inşa ettikleri söz konusu tesisleri imha edilmesini öngörüyor. Nükleer silahlara sahip olmayan ülkelerin ise konferans sırasında, nükleer denemeleri yasaklayan antlaşmayı reddeden, anti-balistik füze antlaşmasından çekilen ve yeni tip nükleer silah üretimini gündemine alan Bush yönetimi politikalarına yönelik sert eleştirilerde bulunmaları bekleniyor.

Öte yandan, NPT Yedinci Gözden Geçirme Konferansı öncesinde New York nükleer silah karşıtlarının gerçekleştirdiği dev bir protesto yürüyüşüne sahne oldu. Adalet ve Barış Birliği isimli bir grup tarafından organize edilen protesto gösterisine, grubun verilerine göre 40 bini aşkın nükleer silah karşıtı eylemci katıldı. Konferansın yapılacağı BM binası önünden başlayan protesto yürüyüşü Central Park'a kadar devam etti. Aralarında ilk atom bombasının atıldığı iki Japon şehri olan Nagazaki ve Hiroşima'nın belediye başkanlarının da bulunduğu göstericiler, 'Nükleer silahları hemen şimdi imha edin!', 'Yeni Hiroşimalara hayır, Yeni Nagazakilere hayır' yazılı pankartlar taşıyarak, benzer sloganlar attılar.