BASINDAN SEÇTİKLERİMİZ

GAZPROM İMPARATORLUĞU

Rusya demek biraz da Gazprom demektir. Ülke ekonomisi büyük ölçüde enerji ihracatına dayanır. Dahası Putin döneminde enerji, Rusya'nın siyasi olarak güçlenmesinin de temel aracı olmuştur.

Gazprom üç yıl önce 20 milyar dolar değerindeydi. Geçen yıl eylül ayında 100 milyar dolar sınırını aştı. Şu andaki değeri 245 milyar dolar. Bu rakamla Gazprom, dünya çapında en zengin beşinci şirket. (Royal Dutch/Shell verilerine göre Gazprom'un 2005 geliri 26 milyar dolardı.) Gazprom yönetiminin hedefi, 10-15 yıl içinde 1 trilyon dolarlık büyüklüğe ulaşmak. (Şu anda en büyük şirket Exxon Mobil 392 milyar dolar değerinde.)

Dünyanın en büyük gaz şirketi, gazın dışında da olağanüstü güçlü. Geçen yıl Rosneft petrol şirketini satın alan Gazprom, 2005 rakamlarına göre 12 milyon ton petrol üretti. Ayrıca Rusya Ulusal Elektrik Kurumu'nun yüzde 11.6'sını aldı. Rusya'nın üçüncü büyük bankası Gazprombank. Ülkenin en büyük medya grubu Gazprom Medya. Gazprom'un 2006 reklam ve PR bütçesi 142 milyon dolar. Nihayet, 2008 başkanlık seçimlerinin en ciddi adaylarından biri olan Başbakan Birinci Yardımcısı Dmitriy Medvedev , aynı zamanda Gazprom Başkanlar Kurulu Müdürü.

Gazprom-Avrupa Birliği ilişkilerinde ocak ayında ''Ukrayna krizi'' çıkmıştı. Şimdi de Gazprom'un İngiliz doğalgaz dağıtım şirketi Centrica'yı satın almak için harekete geçmesinden sonra, Londra'nın ulusal yasaları değiştirerek satışı engelleme girişimi gerginlik yarattı. Gazprom yalnızca ''üretici ve satıcı'' olmakla yetinmiyor; Türkiye de dahil ithalatçı ülkelerde doğalgaz dağıtım ve depolama sistemine girmek istiyor. Bu amaçla bir dizi yerel şirketi satın almayı veya ortaklık kurmayı amaçlıyor.

Putin, geçen ay Çin'le anlaşarak yılda 60-80 milyar metreküp gaz ihracı vaadiyle Gazprom'a ''alternatif piyasa'' yaratmıştı. Ayrıca Türkmenistan'dan Cezayir'e kadar birçok gaz üreticisiyle anlaşmalar yaptı. ABD ve gaz ihtiyacının yüzde 26'sını Rusya'dan karşılayan AB bütün bunlara tepki duyuyor. ABD Dışişleri Bakanı Rice 'ın, Rus gazının Türkiye ile Yunanistan üzerinden Avrupa'ya aktarılması projesine karşı çıkarak Atina ve Ankara'ya baskı yapması bunun bir göstergesi.

Dünyada bilinen doğalgaz kaynaklarının yüzde 27'si, yıllık doğalgaz üretiminin ise yüzde 22'si Rusya'da. Rusya'daki üretimin yüzde 85'i Gazprom'un elinde. Gazprom 2005 yılında 547 milyar metreküp gaz üretti, bunun yüzde 28.3'ünü (151 milyar metreküp) AB ülkelerine sattı. Şirketin en büyük iki müşterisi AB'den: Almanya (39.9 milyar metreküp; toplam gaz tüketiminin yüzde 44.9'u) ve İtalya (21.9 milyar; yüzde 26). Üçüncü sırada Türkiye geliyor (17.7 milyar; yüzde 65). 330 bin çalışanı olan Gazprom şirketinin ortakları: Devlet (yüzde 38.37), Rus şirketleri (36.81), yabancı şirketler (11.5), münferit Rusya yurttaşları (13.32).

Rahmetli Erol Taş defalarca tanımadığı insanların saldırısına uğramış. Sen misin sevenleri ayıran, genç kızları kirleten, çocukları kaçıran? Kolay mı Türk filmlerinin kötü adamı olmak!..

Nereden mi aklıma geldi? Geçenlerde İngiliz basını, Iraklı aktör Lewis Alsamari 'ye ABD vizesi verilmediğini yazdı. Adamcağız 11 Eylül terör olaylarını anlatan bir filmde teröristi oynamış. Ve öyle başarılı oynamış ki, başı belaya girmiş!.. ''United 93'' adlı filmde, Pennsylvania'ya düşen uçaktaki hava korsanını canlandıran Alsamari, filmin New York'ta yapılacak prömiyerine katılabilmek için vize başvurusu yaptığında ret cevabı almış.

Yıllardır Türkiye ve Rusya'da ABD'ye gitmek isteyenlerin çektiği vize ıstıraplarını dinlerim. Öteki ülkelere ''demokrasi ihracı'' yapanlar, kendi ülkelerindeki antidemokratik uygulamaları savunma ihtiyacı bile duymazlar.

Başkalarına eleştiri okları fırlatan ABD, sıra kendisine gelince burnundan kıl aldırmaz. Bakın, bir Kurtlar Vadisi Irak filmi birdenbire siyasi gündem maddesi oluverdi. ( Rice, Ankara'da bu konudan da bahsetti mi dersiniz?) Acaba Necati Şaşmaz 'a ( ''Polat Alemdar'' ) ABD vizesi verirler mi?

Irak savaşı başladığı sırada Akşam gazetesinde köşe yazarıydım. Bir okurdan gelen iletiyi hiç unutmam: ''ABD'yle ilgili yazdıklarınız çok doğru, ama daha ölçülü olmalısınız. Ne olur ne olmaz, adamlar bütün dünyayı ele geçiriyorlar!''

Düşündüm de, ben ABD vizesi istesem vermezler mi acaba?.. Yoksa en azından Bush koltuktan inene kadar beklesem mi?..

Bundan 20 yıl öncesiydi. Leningrad'da arkadaşlarla neşeli bir gün geçirmiştik. Akşamüzeri Ukrayna'daki bir tesiste büyük bir kaza çıktığını duyduk. Televizyonu açtık. Çernobil adını ilk kez duyduk. Kazanın bir nükleer santralda çıktığı, ama her şeyin kontrol altında olduğu söyleniyordu...

Gorbaçov başa geleli bir yıl olmuştu. Henüz ''saydamlık'' politikası ilan edilmemişti. Fısıltı gazeteleri yayına başladı: ''Aslında Çernobil'de yüzlerce insan öldü, ama Politbüro saklıyor!''

O yıllarda yangınlardan metro kazalarına kadar her felakette aynı şeyi yaşardık. Resmi çevreler ve ''partili medya'' haberi vermez veya çarpıtır, fısıltı gazeteleri ise bire bin katardı.

Sonradan bunun tarihin en büyük kazası olduğunun işaretleri ortaya çıktıkça durum değişti. Ölenler binlerceydi. Ve yayılan radyasyonun etkisi birkaç yıl değil birkaç yüzyıl sürecek, on binlerce insan kansere yakalanacak, hastalıklı ve garip insanlar doğurmamak için pek çok aile çocuk sahibi olmaktan vazgeçecekti.

Geçenlerde Rus kanalları, yirmi yıl sonra bugün hâlâ tehlike saçan Çernobil'in boş evlerini ve işyerlerini gösterdi. O yılın tartışmaları alevlendi. Kremlin bazı kararları hemen alsaydı binlerce insan kurtarılabilirdi, dendi. Ama ülke yönetimi, ''içte ve dışta puan kaybetmemek ve panik çıkmasını önlemek'' adına gerçeği gizlemeyi seçmişti. Böylece siyaset, insan hayatı karşısında bir kez daha galip gelmişti.

Öyle anılar vardır ki

anlatılırken

güzelliği gider.

George Sand

Amerikan ve Rus yaklaşımı

Windows'un korsan versiyonunu bilgisayarına yükleyen

Amerikalı şöyle düşünür:

- Yaşasın, 300 dolar

tasarruf ettim!

Rus'un yaklaşımı ise farklıdır:

- Yaşasın, Bill Gates'e

300 dolar zarar ettirdim!.

CUMHURİYET, 27 NİSAN 2006