BASINDAN SEÇTİKLERİMİZ

Artık stratejik ortağız

Türkiye sonunda Rusya'nın stratejik ortağı olmakla kalmadı, son karma ekonomik komisyon (KEK) toplantısında imzalanan protokolle önemli kazanımlar da elde etti. Bütün dikkatler iç siyasetin toz dumanına çevrildiği için de protokolün içeriğinin önemi kamuoyuna fazla yansıyamadı. Özellikle enerji alanındaki işbirliğine yeni düzenlemeler getiren protokolün maddelerini DEİK bünyesindeki Avrasya İş Konseyleri Başkanı Tuğrul Erkin 'le ayrıntılı konuştuk:

- Türkiye-Rusya Karma Ekonomik Komisyonu'nun (KEK) yedinci toplantısı geçen ay yapıldı. Bu toplantıda çok önemli kararlar alınmasına rağmen iç siyasetteki fırtına yüzünden dikkatlerden kaçtı. Siz DEİK Avrasya İş Konseyleri Başkanı olarak bunları çok iyi bildiğiniz için bu konuda bilgi verir misiniz?

Protokol çok yapıcı

TUĞRUL ERKİN - Toplantı 30 Mayıs'ta yapıldı. Protokol Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen ve Rusya Enerji Bakanı Viktor Hrisçenko tarafından imzalandı. Bu protokol şimdiye kadarki protokollerin hepsinden daha çok yapıcı ve büyük hedeflere yönelik. Gerçekçi birtakım tedbirler getiriyor ve bunları kurumsal biçimde izleyecek ve etkin olarak hayata geçirilmesini sağlayacak kurumlar kurulmasını öngörüyor. Eski protokollerde ses getirecek kararlar bilinmez tarihlere atılırdı. Ama bu sefer öyle değil. Her şey yerli yerine oturmuş. Bütün bu kararların izlenmesi ve yürütülmesi için de somut bir irade ortaya konmuş.

Protokolün içinde bir madde yasal altyapı ve ticari ilişkilerin geliştirilmesini öngörüyor. Bu ilişkilerin gelişmesi için bir çalışma grubu kurulmuş. Çalışmaları bu grup sürdürmekte. Yani canlı bir organ bu.

- Peki, şimdiye kadar yasal altyapı kurulmamış mıydı?

ERKİN - Bu, iki ülke arasındaki mevcut anlaşmaların tümünün gözden geçirilmesi anlamına geliyor. Bu da ticaretimizi geliştirmeye engel olan maddelerin çıkarılması demek. Ya da yeni maddeler bulacaklar, hayata geçirmenin yollarını araştıracaklar.

Bana kalırsa bu madde son derece önemli bir yenilik. 2006-2008 ortak eylem planını protokole göre bu yıl imzalayacaklar. Bunun artık kaçar tarafı yok. Taraflar 10 milyar dolarlık hedefe varıldığını gördüler. Şimdi 25 milyar dolarlık hedefe varılması için çalışacaklar.

- İyi de, bu ikili ticarette Türkiye mağdur durumda değil mi?

ERKİN - Onunla ilgili de bazı önlemler var. Protokolde bu hedefe dengeli biçimde varılması için çalışmalar yapılması sözü var. Yani 25 milyar dolarlık hedefe varılırken bir dengeden de söz ediliyor. Çünkü Rus tarafı bu dengesiz gelişmenin sürdürülebilir olmayacağını anladı.

Özellikle rakamlar büyüdükçe Türk ekonomisi bunu kaldıramaz hale gelir. Bunun ayırdına vardılar. Karşı taraf da birtakım ödünler vererek bu dengeyi sağlamanın zorunlu olduğunu anladı. Önemli bir nokta da bu.

Ayrıca, iki ülke arasında şirketler bazında bulunan ihtilafları da çözmek için çalışmalar yapılacak. Bu ihtilaflar çözülürse ticaretin daha iyi gelişeceğini düşünüyorlar.

Bir de ileri teknoloji fuarı düzenlenmesi maddesi var. Bu fuarın düzenlenmesiyle tarafların geliştirdikleri yüksek teknolojiden yararlanmaları sağlanacak.

Rusya'da yıllardır Sovyet döneminin geliştirdiği ileri teknoloji birikimi var. Ama bu bugün kullanılmıyor. Böyle bir fuarda bu yüksek teknolojinin değerlendirilmesi mümkün olabilir.

Onlar da, Türkiye'nin geliştirdiği, Batı dünyasına dönük tüketim teknolojilerinden yararlanmak istiyorlar.

Protokolün üçüncü maddesi enerji alanındaki işbirliğini düzene koyuyor

- Bir de yıllardan beri gerçekçi olmayan fiyatlarla ticaret yapmak zor değil mi? Bu konuda bir düzenleme getiriliyor mu?

ERKİN - Bu referans fiyatlarla ticaret yapmak son derece güç. Onun için protokole göre bu referans fiyatlar da yeniden ele alınıp düzenlenecek.

Bir de protokolde sınai işbirliği başlıklı bir bölüm var. Orada Rus tarafı KOSGEB'le işbirliğini geliştirmek istiyor. Rusya'daki tekstil ve deri tesislerinin Türk işadamları tarafından modernizasyonunu gündeme getirdiler.

Bir de Rusya'daki tersanelerin moderizasyonu var. Bu da çok önemli bir gelişme. Tersane sektörü istihdam gücü yüksek bir sektör.

Ayrıca deri ve tekstil de öyle.

Bu bölümde makine imalat, uzay teknolojisi, tarım ürünleri işleme sanayiine iki taraf arasında işbirliği öngörülüyor.

Bu protokol çok önemli. Günlük hengâme arasında hiç kimsenin ruhu duymadı.

İhracat mümkün

- Ya enerji alanında işbirliği ne olacak?

ERKİN - Bu protokolün üçüncü kısmında var. Herkesin beklediği enerji alanındaki işbirliğini yeniden düzenliyor. Bir kere gaz teslimatının kontratlara uygun olarak yapılması için gerekli önlemlerin alınması kaydediliyor.

- Yani herhangi bir siyasi sorun çıktığında Rus tarafı Ukrayna'ya yaptığı gibi gaz kesintisine gidemeyecek mi?

ERKİN - Aynen öyle. Bu bağlamda doğalgaz fiyatlarının yeniden gözden geçirilmesi de karara bağlanıyor. Yani, Rus tarafı tabii ki Türkiye'ye sattığı doğalgazı dünya fiyatlarının altına çekmeyecek. Ama fiyatı yeniden gözden geçirmeyi kabul etmeleri bile çok büyük bir iyi niyet gösterisi, bana göre.

Artı, Türkiye'nin Rusya'dan aldığı doğalgazın başka ülkelere ihracı için de bir madde var.

Boru hatları projesi

- Daha önce Rusya'dan aldığı doğalgazın fazlasını başka ülkelere ihraç edemiyordu...

ERKİN - Kesinlikle öyleydi. Ama bu da değişiyor artık.

BOTAŞ, Gazprom'un Türkiye üzerinden dünya ülkelerine nakletmesi için boru hatları projesi yapacak. Bu proje ortak yapılacak. Türkiye'nin doğalgaz terminali olmasının ötesinde nakleden ülke haline gelmesi bir ilk.

Bir de ticari dengesizlikle ilgili bir madde var. Diyor ki:

''1984 tarihli doğalgaz anlaşmasındaki off set mekanizmasının yeniden kullanılması için görüşmeler başlatılacak ve bu görüşmeler altı ay içinde sonuçlandırılacak.''

Bu bizim enerji sorunumuzu kısmen de olsa çözecek. Dileyelim hayata geçsin.

Protokolün bir başka maddesinde de doğalgaz, petrol arama ve çıkarma faaliyetlerinde işbirliğine gidilmesi de öngörülüyor.

Bir başka madde de Boğazlar'ı by-pass edecek projelerde Türkiye ve Rusya'nın işbirliği yapmasını öngörüyor.

Ayrıca Samsun-Ceyhan hattının da yeniden gözden geçirilmesi karara bağlanıyor. Bu hat üzerinde daha ileri safhada bir mutabakat olduğunu düşünüyorum.

Bunların ötesinde elektrik enerjisinde, nükleer enerjide işbirliği öngörülüyor. Rus tarafı nükleer santral ihalesine katılmak istiyor.

Çalışma grupları

- Peki, ulaştırma alanında işbirliği?

ERKİN - Protokolün o bölümünde Samsun-Kafkas feribot hattının yapılmasında işbirliği öngörülüyor. Buna ek olarak da yeni bir sivil havacılık anlaşması yapılması gündemde. Protokolün getirdiği önemli yenilikler bunlar. Konulan hedeflere varılması bu kayda alınan maddelerle yürüyebilir. Bütün bu karara bağlanan konularla ilgili de çalışma grupları oluşturulacak.

Protokole göre ayrıca sekizinci KEK toplantısı da tarafların kararlaştıracağı bir tarihte Moskova'da yapılacak. Ben bu protokolü çok önemli bir gelişme olarak görüyorum.

RUSYA SOMUT ADIM ATTI

ERKİN - Bakın, daha bitmedi. Rusya bundan kısa süre önce Türkiye'yi stratejik ortaklar listesine soktu. Bununla da Rusya, Türkiye'ye bugüne kadar göstermediği önemi göstermiş oldu. Türkiye, Rusya'nın yakın işbirliği yapacağı ülkeler arasındaydı, ama hiçbir zaman stratejik ortaklık anlamında birinci listede yer almıyordu. Şimdi bu durum değişti.

Rusya çok somut bir adım atmış bulunuyor. Bizim de bu adımın değerini anlayıp davranışlarımızı ve komşuluk ilişkilerimizi ona göre sürdürmemiz lazım.

Niyet önemli değil

- Sence Türkiye'de o ciddiyet var mı?

ERKİN - Ciddiyetten çok, örgütlerimiz, kurumlarımız bu işlerin üstesinden gelecek güce sahip değil. AB'yle ilgili çalışmaları eleştirmek mümkün de, görevli kadroların bu işin üstesinden gelebilecek güçte olduklarını söylemek çok zor. Niyeti bir yana bırakın. Fiziksel güç olarak da yeterli oldukları düşüncesinde değilim. Bir avuç insan bir şeyler yapmaya çalışıyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin geldiğinde çok güzel bir konuşma yapmıştı. Bunun üzerine benim değerlendirmem şu olmuştu:

''Söz konusu o maddeleri izleyebilecek, ciddi bir biçimde sonuçlandırabilecek kadrolara ya da bu iş için yeterli ekiplere sahip değilseniz, onları görevlendiremiyorsanız bu sözler iyi niyetin ötesine geçmez.''  (CUMHURİYET, 14.06.2006)