YAZILI BASINDA ODAMIZ

Elektrik sektöründe, serbest piyasa düzerfinin oluşturulması çalışmaları başarısızlıkla sonuçlandı. Otoprodüktör ve yenilenebilir enerji için tarife sorunu çözülemedi

Kesintiler, üretim durdurma kararlan ve rekabet soruşturması ile çalkalanan elektrik sektöründe, serbest piyasa düzeninin oluşturulması çalışmaları başarısızlıkla sonuçlandı.
Alım ve fiyat garantili sözleşmeler değiştirilemedi. Otoprodüktör ve yenilenebilir enerji üreticileri için larife sorunu çözülemedi. Kamu santralleri, dengeleme-uzlaştırma havuzunun içine alınamadı. Özelleştirme yapılamadı. Hidroelektrik santral ihaleleri durduruldu. Bu ortamda, serbest piyasa içinde faaliyet göstermek için alınan lisanslar da kullanılmayınca, elektrik piyasası reformu çöküşe geçti. Anka' nın yaptığı derlemeye göre, 2O01 yılında çıkarılan Elektrik Piyasası Yasası çerçevesinde şekillenen elektrikte, serbest piyasa çalışmalarında sonuçlar şöyle oldu:
Yİ ve YİD sözleşmeleri
"Kamunun alım ve fiyat garantisi verdiği Yap-lşlet (Yİ) ve Yap-İşlet-Devret (YİD) santrallerinin sözleşmeleri değiştirilemedi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın müzakere masasına davet elliği şirketler, hem sözleşmelerine hem de yabancı kreditörlerinin baskısına dayanarak, uzlaşmayı reddettiler. Yİ ve YİD'lerin serbest piyasaya uyumu için, elektriği devlete değil piyasaya satmaları, satış rakamı olarak da piyasada oluşan rakamı kullanmaları gerekiyordu. Gelinen noktada ise, şişirilmiş yatırım maliyetleri ile yüksek tarifeden ürettikleri elektriğin
yüzde 85'ini devlete satıyorlar. Sözleşme gereği, bu elektriği, fiyatı yüksek de olsa devlet almakla yükümlü bulunuyor. Hatta kamu, elektriği almasa da fiyatını ödemek zorunda. En büyükleri dahil olmak üzere çoğu doğalgazla elektrik üreten bu santraller, doğalgaz fiyatına yapılan zamları da fiyatlarına doğrudan yansıtıyorlar.

Lisans alımlarında erteleme
Yİ ve YİD'ler ile birlikte "mevcut sözleşmeler" kapsamına giren Çayırhan Termik Santralı, Kayseri Elektrik Dağıtım, Hazar I-II Hidroelektrik Santralleri sorunu da çözülemedi.
Serbest piyasa yapısının oturması ve gerekli yatırımın da yapılması için beklenen elektrik dağı-
tım ve üretim özelleştirmesi gerçekleştirilemedi. Yüksek Planlama Kurulu'ndan çıkarılan strateji belgesine göre, dağıtım özelleştirmelerinin Mart 2005'te başlaması gerekiyordu. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB), Enerji Bakanlığı ve EPDK'nin taraf olduğu özelleştirme çalışmaları, tarife sorunu ve gerekli düzenlemeler yapılması süreci çok uzadığı için halen başlatılamadı. Son olarak, ihale ilanına çıkılması için ÖİB'nin hazırladığı tarife EPDK'den döndü.

EMO: TEDAŞ denetimin içini boşaltıyor
Elektrik Mühendisleri Odası, TEDAŞ Genel Müdürü Haşim Keklik'in dağıtım şirketlerine gönderdiği bir yazıyla, EMO'nun Anayasa'ya dayalı kamusal görevlerini yapmasının önüne engeller çıkarıldığını açıkladı.
Elektrik Mühendisleri Odası Yönetim Kurul adına Oda Müdürü Cem Kükey, Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ) Genel Müdürü Haşim Keklik'e bir yazı gönderdi. EMO yazısında, Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği'ne göre, can ve mal güvenliği açısından kamusal içerikli bir denetimin sağlanması zorunlu olan kuvvetli akım tesislerinin, tesiste çalışanlar, üçüncü kişiler ve bizzat tesisin kendisi açısından güvenli bir şekilde çalıştırılması amacıyla tesis sahiplerine yetkili bir mühendis bulundurma zorunluluğu getirildiği anımsatıldı.
Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönelmeliği'nde belirlenen bu kamusal görevin yerine getirilip getirilmediğinin, başta enerji sağlayan kuruluşlar olmak üzere, ilgili bütün kurum ve kuruluşlarla bu kamusal görevi üstlenen mühendislerin bağlı olduğu kuruluş olarak EMO tarafından gözetilmesi ve denetlenmesi zorunlu olduğuna işaret edildi. Elektrik dağıtımı görevini üstlenen TEDAŞ'ın uygulamalarının ise yönetmeliğin bu hükmünü adeta uygulanmaz bir hale getirdiği vurgulandı.

Adres otoprodüktörler
Devletin alım ve fiyat garantisi vermediği, serbest piyasa aktörlerinden otoprodüktörler, maliyetlerin altından kalkamadıkları için sektörden çekilmeye başladılar. Hükümetin elektriğe zam yapmama politikası, doğalgazdan elektrik üreten ama bunu satamayan otoprodüktörleri vurdu. Doğalgaza yüzde 60 zam gelirken, otoprodüktörler aynı fiyattan elektrik satmak zorunda kaldılar. Üretim yapmak için gaz alım garantisi verip, sistem kullanım bedeli ödemeyi taahhüt eden otoprodüktörler, üretimi bırakmak isteyince de "al ya da öde" anlaşmasıyla, kamunun Yİ ve YİD'ler karşısındaki durumuna düştüler.
Hükümet, 3.5 yıldır elektrik fiyatına zam yapmıyor. Oysa, maliyetlerdeki artış, Türkiye Elektrik Dağılım Anonim Şirket'nin (TEDAŞ) zarar hanesine yazılıyor. Özelleştirme kapsamındaki bu kuruluş da yurttaş tarafından finanse edildiği için, eleklrik fiyatına zam yapılmasa da maliyete dayalı artışlar nedeniyle dolaylı olarak yine yurttaştan almıyor.
(ÜLKEDE ÖZGÜR GÜNDEM 17.07.2006)