YAZILI BASINDA ODAMIZ

 
Devlet, elektrik fiyatı için santrallarla pazarlık yapacak
Enerji maliyetinin pahalıya geldiği yap-işlet-devret projeleriyle ilgili, Enerji ve
Tabii Kaynaklar Bakanlığı'na müzakere yetkisi veren kararname, Bakanlar Kurulu'nda
imzaya açıldı.
 

Kararname ile bakanlığa sağlanan müzakere yetkisinin yanında bu sorunun çözümü yönünde
hükümetin kararlılığı şirketlere ve ilgili uluslararası finans çevrelerine gösterilmiş
oluyor. Bu noktada en önemli sorunu doğalgazla çalışan yüksek kapasiteli 4 büyük
santral oluşturuyor. Müzakereler sonucu kapasite ücretlerinin 2 sent düşürülmesi
halinde bile yıllık 200 milyon dolarlık bir kaybın önüne geçilmiş olacak. Marmara
Ereğlisi'nde kurulu Trakya ve Unimar, Gebze-Dilovası ve Esenyurt doğalgaz kombine
çevrim santrallarının gaz temini ve üretilen elektriğin devlet tarafından satın
alınması Hazine garantisi altında. Bu yüzden hiç üretim yapılmasa bile kilovatsaat
başına 4-5 sent "kapasite ücreti" ödeniyor. İlk zamanlarda 12 sentlere kadar çıkan bu
santralların birim elektrik maliyeti, şimdilerde ortalama 10 sente kadar düşmüş
durumda.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, elektrik maliyetlerini yükselten bu tarifeden
elektrik fiyatlarının daha az etkilenmesini sağlamak için, zaman zaman bu santrallara
üretim yaptırmıyor. Daha pahalı doğalgazın tüketiminden tasarruf sağlanıp,
hidroelektrik santrallara yönelinerek ortalama maliyetler geri çekilmeye çalışılıyor.
Ancak bu şirketlere kapasite parasını her halükarda ödüyor. Firmalar ise mevcut
anlaşmalar ve tahkim imkanının verdiği rahatlıkla anlaşmalardan geri adım atmak
istemiyor.

Petrol fiyatları ve Çin - Kadir Dikbaş
Petrol ihraç eden ülkeler örgütü OPEC'in genel sekreteri Adnan Şihab Eldin, ay
başında, önümüzdeki 2 yılda içinde petrol fiyatlarının 80 dolar seviyesine kadar
yükselebileceğini söylemişti. Birkaç gün sonra örgüt üyelerinden Venezüella'nın devlet
başkanı Hugo Chavez, "Dünya düşük petrol fiyatlarını unutsun." açıklamasını yaptı.
Ertesi günse İran'ın OPEC'teki temsilcisi Hüseyin Ardebili, "Petrol fiyatlarını
düşürmek bizim işimiz değil." diyerek İran'ın tavrını duyurdu.

OPEC'in İran'da yapacağı toplantı öncesinde yapılan bu açıklamalarla petrol fiyatları
yükselişini sürdürdü. Önceki gün bir araya gelen OPEC üyeleri, 1 Nisan'dan itibaren
günlük üretimi 500 bin varil artırarak 27,5 milyon varile çıkarma kararı aldı. Ancak
bu kararın alındığı gün yeni rekorlar kırıldı ve fiyat 56 doları aştı. Dün 57 doları
geçti. Yüzde 2'ye denk gelen üretim artışı piyasalarca yeterli görülmedi. Fiyat dün de
57 doları geçti. Yüksek petrol fiyatlarının ekonomik büyümeye zarar vermesinden,
petrol ithalatçısı ekonomiyi sarsmasından endişe ediliyor.

Fiyatlar neden yükseliyor?
Geçen sene de bir yükseliş yaşanmış, ardından piyasa bir süre durulmuştu. Şimdi yeni
bir dalga göze çarpıyor. Bunun en önemli sebebi, geçen sene olduğu gibi şimdi de
Uzakdoğu'da, özellikle Çin ekonomisinde görülen hızlı büyüme ve buna paralel olarak
artan petrol talebi. Çin, petrol ihtiyacının yüzde 40'ını ithalat yoluyla karşılıyor
ve ABD'den sonra dünyanın en büyük petrol tüketicisi. Geçen yıl Türkiye tüketiminin 10
katına yaklaşan, yani 288 milyon tona ulaşan tüketiminin 120 milyon tonunu ithalatla
karşıladı. İthalatındaki artış yüzde 34,8. Bu oran, 2003 yılında yüzde 31,3 seviyesindeydi.

Bu yılki tüketimin yüzde 12'lik artışla 320 milyon tona çıkması bekleniyor. Çin Enerji
Strateji Merkezi'nin tahminlerine göre Çin, 2020 yılında petrol ihtiyacının yüzde
70'ini dışarıdan temin etmek zorunda kalacak. Bir de Hindistan var. Bu ülke de Çin ve
Japonya'dan sonra Asya'nın en büyük petrol tüketicisi ve ihtiyacının yüzde 70'ini
ithalatla karşılıyor.

Sadece bu iki büyük tüketicinin ithalatı değil tabii ki fiyatları etkileyen. Japonya
gibi neredeyse ihtiyacının tamamına yakınını dışarıdan temin eden dev ithalatçıların
yanında pek çok irili ufaklı ithalatçı daha var. Bunların tüketiminde de artışlar söz
konusu.

Petrol ihraç eden ülkeler, artan bu talebe cevap vermekte yetersiz kalıyor. OPEC'in
üretim artırması ya da azaltması, artık dünya petrol fiyatlarını bire bir etkilemiyor.
Son karar, bazı üyelerin isteksizliği yanında örgütün çaresizliğini de gösteriyor.
Dünya petrol piyasasında OPEC üyesi olmayan başka aktörler de var. En önemlisi de
Rusya. Yukos olayının da etkisi ile son zamanlarda Rusya'nın üretiminde azalma görülüyor. Norveç, Kanada ve ABD'nin Meksika Körfezi'ndeki sahalarında da üretimin
azalacağı tahmin ediliyor.
Kış mevsimi sona ermesine rağmen ABD ve Avrupa'nın büyük bölümünde sıcaklıkların
mevsim normallerinin altında seyretmesi ve ABD'nin stoklarındaki azalma da
fiyatlarının seviyesini etkilemekte.
Ayrıca ABD Doları'ndaki gerileme de petrol fiyatlarının yükselişini kolaylaştırıyor.

Irak'taki işgal ve Ortadoğu'da devam eden belirsizlik ve risk ortamının fiyatlara
yansımadığını söylemek de mümkün değil. Fiyatların bu seviyelerde sürmesi halinde,
yeni yatırımların devreye girmesi ve yeni üretim alanlarının açılması da beklenen bir
gelişme; ama bu biraz zaman alacak gibi.
Türkiye'ye baktığımızda ise talepte küçük de olsa artış gözleniyor. Ancak artan
fiyatlar sebebiyle fatura eskiye nazaran daha kabarık. 2003'te ortalama 26,9 dolardan
alım yapan Türkiye, geçen yıl 34,6 dolardan petrol aldı. Dolayısıyla fatura 4,8 milyar
dolardan 6,1 milyar dolara çıktı. Tek tesellimiz, TL'nin değer kazanmasıyla birlikte
faturanın enflasyon hedefini etkileyecek boyutlara ulaşmamasıydı. Ancak bu durum
2005'te de devam eder mi bilmiyoruz. Dileğimiz, fatura daha fazla kabarmasın; ama bir
gidişat var ve ondan etkilenmemek elde değil. Önemli olan, yüzde 90'a varan ithalata
bağımlılığın seviyesini düşürmek, onun için de yeni yatırımlara girmek.