YAZILI BASINDA ODAMIZ

 
Nükleer Silahların önlenmesi çıkmazda
ABD'nin New York kentinde üç gün önce başlayan Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi (NPT) Antlaşması'nın Yedinci Gözden Geçirme Konferansı şimdiden çıkmaza girdi. Yaklaşık bir ay sürecek konferansta nükleer silahların yayılmasına karşı reformların gereksinimi alanında anlaşma sağlanmasına rağmen bunun nasıl yapılacağı konusunda bir kısır döngü söz konusu.
 

Geçen pazartesi açılışı yapılan toplantının gündeminin olmaması da, katılımcı diplomatlar tarafından bir ay sonra bir anlaşma metninin ortaya çıkmayacağı ve fikir birliğine varılamayacağı şeklinde yorumlandı.

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı ve BM'nin Nükleer Faaleyitleri İzleme Komitesi başkanı Muhammed El Baradey yaptığı açıklamada "2000 yılında yapılan son NPT gözden geçirme toplantısından bu yana geçen 5 yıl içinde dünya çok değişti. Hangi şartlarda olursa olsun bizim korkumuz ölümcül bir patlamanın bizi uyandırması" dedi. 1970 yılında oluşturulan Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması, 11 Eylül saldırıları sonrasında yeni bir boyut kazandı. Antlaşma sonrasında nükleer silahı olan ülkeler silahlarını azaltmaya, olmayan ülkeler de nükleer silahsız barışçıl atom teknolojisi için söz verdi.

Nükleer silahların önlenmesi için çalışma yapan Uluslararası Barış için Carnegie Vakfı analisti George Perkovich, 1960'larda 30-40 civarında nükleer silah barındıran ülkeye atıfta bulunarak "Bu antlaşma tarihe damgasını vurmuş bir antlaşma" diyor. NPT'ye üye olan 188 ülkeden sadece 5'i nükleer silah bulunduruyor. Perkovich, "Hindistan, Pakistan ve İsrail bu antlaşma imza atmayı reddetti. Şimdi de Kuzey Kore antlaşmadan çekildi ve nükleer silah yapmaya devam ediyor. Ama biliyorum ki hala güzel olan şeyler var" diyor. Buna karşılık, BM Genel Sekreteri Kofi Annan ve UAEA Başkanı Baradey, açılış konuşmalarında antlaşmanın tarihinin son erdiği uyarısında bulundu. 2003'te üç önemli olay Soğuk Savaş'tan daha fazla NPT'de değişiklik yaptı. Kuzey Kore yeni silah ürettiği için NPT'den çekildi, UAEA İran'ın gizli nükleer aktiviteler yaptığını bildirdi ve İran, Kuzey Kore ve Libya'nın desteklediği nükleer silah yapma kapasitesi olan uluslararası kaçakçılık ağı ortaya çıktı.

Ancak üye ülkeler arasında sık sık politik değişikliklere rağmen antlaşmadaki yeni şartlara göre yenilenmemesi ve yeni prensipler ortaya sürmemesi bir engel olarak yorumlanıyor. Londra'daki Uluslararası Stratejik Çalışmalar Kurumu Nükleer silahların önlenmesi uzmanı Gary Samore, herhangi bir değişikliğin olabileceğine ihtimal vermiyorum diyor. Samore, ABD'nin silahsızlanma maddelerine uyma isteksizliğini hatırlatarak, "Değişiklik için çok erken ve ABD'nin liderliği zayıf" ifadesini kullanıyor.

Perkovich, NPT tartışmasının, ABD'nin İran konusunda yaratmak istediği gibi, sınırlı düzeyde nükleer enerjinin kullanılması konusunda gergin olan nükleer silah karşıtlarının ve yandaşlarının arasında bir karşılaşmaya sebep olmayacağını belirtti. Washington, İslam Cumhuriyeti'nin, silahları geliştirmek için sivil nükleer programını bir kalkan olarak kullandığını ileri sürüyor. Perkovich, "Nükleer silahları topraklarında barındıran ülkeler, pek çok şey gördük, yaşadık ve deneyimlerimiz pek de hoş değildi diyor" dedi. "Bu noktadan sonra karşımıza çıkan başka sorunlar var yeni kurallar ve yeni yönetmeliklerle yeniden bir gündem olurşturmalıyız" diyen Perkovich nükleer silah bulundurmayan ülkelerin cevaplarını şöyle sıralıyor: "Nükleer silahların sınırlandırılmasının biz ene kadara mal olacağını saptamamız gerekli ancak sizin bunu istediğinizden tam olarak emin olamıyoruz."

Perkovich, IAEA tarafından yapılacak olan daha geniş çaplı araştırma sonucunda tüm NTP imza sahiplerinin ek bir protokolü tanımasının gerekliliğine işaret ediyor. Perkovich sözlerine "Batı bunun küresel olarak kabul edilmesi gerekliliğini akılcı bulmuyorum ancak gelişmekte olan ülkeler buna bu yoldan yaklaşmayacak" şeklinde devam ediyor. Mısır örneğinde olduğu gibi, nükleer silah bulundurduğu düşünülen İsrail NPT üyesi olarak kaldıkça nalaşmayı imzalamayı reddediyor.