YAZILI BASINDA ODAMIZ

 
Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı'nın açılışına Cumhurbaşkanı Sezer ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev de katıldı.
Bakü'den Ceyhan'a petrol köprüsü

Hazar petrollerini batı pazarlarına taşıyacak Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı'na ilk petrol sevk edildi. Boru hattının günlük kapasitesi ise bir milyon varil.
 

Azeri petrolünün yanı sıra Kazak petrollerinin de dünyaya gönderilmesini sağlayacak, maliyeti yaklaşık 3 milyar doları bulan Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Boru Hattı'nda petrol sevkiyatı başladı. Boru hattının açılış törenine Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Gürcistan Devlet Başkanı Mikhail Saakashvili ve Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev katıldı. Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı Projesi, 1990'ların başında Türkiye'nin öncülüğünde gündeme gelmişti. Bakü'den başlayıp Ceyhan'da son bulan bin 774 kilometrelik petrol boru hattıyla, Azerbaycan ve Kazak petrolü olmak üzere bölgede üretilecek 50 milyon tonluk petrol Ceyhan'daki deniz terminaline ulaşacak.

Bakü-Ceyhan günlük 1 milyon varillik kapasitesi ile dünya üretiminin 80'de birini karşılayacak. Hat, 2007 yılında tam kapasite ile çalışmaya başlayacak.

SEZER: ENERJİ GÜVENLİĞİ ÖNCELİKLİ
Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, törende yaptığı konuşmada, "Ekonomik büyüme ve istikrar enerji güvenliği sağlanmadan gerçekleştirilemez" derken, petrol boru hattının bölgesel değerinin zamanla daha iyi anlaşılacağını söyledi.

Türkiye'nin Doğu-Batı Enerji Koridorunun yanı sıra, Kuzey-Güney doğrultusunda da işbirliğine önem verdiğini anlatan Sezer, "Türkiye, Avrasya bölgesinde Hazar'ı Akdeniz'e, Karadeniz'i ise Orta Doğu'ya bağlayabilecek konumuyla, bölgesindeki ulusların ortak gönencine yönelik her tasarıya katkıda bulunmaya hazırdır" diye konuştu.

Açılış töreninde konuşan Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ise, çok uzun bir yoldan geçildiğini belirterek, "Dış baskıların yapılmasına karşılık sonuca ulaşıldı" dedi. Gürcistan Cumhurbaşkanı Mikhail Saakaşvili de, "Bakü-Tiflis-Erzurum Doğalgaz Boru Hattı ve Kars-Ahalkeleki demiryolunun açılmasıyla değişecek olan durum, bölge ülkelerinin bağımsızlığını güçlendirecek" dedi.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev de, "BTC projesinin tamamlanmasıyla bağımsız Azerbaycan tarihinde yeni bir sayfa açılıyor" dedi.

DÜNYAYI DEĞİŞTİRECEK GÜN
ABD Enerji Bakanı Samuel Bodman da, Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattına ilk petrolün pompalanmasını "dünyayı değiştirecek gün olarak" nitelendirdi. York Dükü Prens Andrew ise projenin gerçekleştirilmesi için 10 yılçalıştıklarını belirterek, "Bütün amaçlarımız gerçekleşmektedir" dedi. Proje sayesinde daha az petrolün İstanbul ve Çanakkale boğazlarından geçeceğine işaret eden Andrew, bunun güvenlik açısından taşıdığı öneme işaret etti.

AB Komisyonu'nun Enerjiden Sorumlu Üyesi Andris Pielbags ise projeile yılda 800 milyon varil petrolün dünya pazarlarına çıkacağını anımsatarak, "AB bunu anlıyor ve büyük değer biçiyor" diye konuştu. Pielbags, projenin İstanbul ve Çanakkale boğazlarının sıkışıklığını gidereceğini de vurguladı.

BP Başkanı Lord John Browne ise ilk petrolün pompalanmasını "tarihsel bir an" olarak nitelendirerek, projenin 21. yüzyılını çok büyük bir projesi olduğunu söyledi. Browne, 15 yıl önce herkesin proje için "çok zor gerçekleşir" dediğini belirterek, ancak bugün bunun başarıldığını ifade etti. Browne, projenin bölgeye refah ve kalkınma getireceğini belirtti.


BTC Boru Hattı dış basında
Uzun yıllar süren çalışmaların ardından ilk petrolün pompalanmaya başladığı Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı'yla ilgili haberler, yabancı gazetelerde de yer buldu:

- İngiliz Independent gazetesi birinci sayfadan verdiği haberde "dünyayı değiştirecek boru hattı" manşetini kullandı. Haberde, "Batıyı Ortadoğu petrolüne bağımlılıktan kurtarması planlanan boru hattının önüne hiçbir şeyin geçmesine izin verilmedi" dendi. Haberde "Boru hattının Washington Yönetimi'nin yakın müttefiki Türkiye'deki güzergahının, petrol tankerleriyle dolu boğazları kullanmadan, Akdeniz'de İncirlik üssüne yakın Ceyhan'da sona ermesi tesadüf değil" yorumu yapıldı.

- İngiliz Times gazetesi ise, boru hattının Azerbaycan hükümetine yılda yaklaşık 5 milyar dolar gelir sağlayacağını belirtirken, bu paranın nereye harcanacağının önemli olduğunu yazdı. Times gazetesinin Petrolden Ötesi başlıklı başyazılarından birinde ise, yeni boru hatlarının dünyanın enerji sorunlarının çözümü olmadığı savunuluyor.

İLK RAFİNERİ NOBEL KARDEŞLERDEN
Bakü petrolleri ilk işletmeye açıldığında takvimler 1870'leri gösteriyordu. O tarihe kadar, Hazar kıyısında yaşayanlar neft dedikleri sıvıyı, deriden kaplara koyup, deve sırtında taşıyor ve bunun ticaretini yapıyordu. 1870'li yıllarda İsveçli Nobel kardeşler Bakü'ye geldi ve Rus Çarı'ndan aldıkları imtiyazla petrol sanayiine el attı. Bakü'de ilk rafineriyi kuran, Hazar Denizi'nde ilk petrol tankerini hizmete sokan, bölgede ilk boru hattını inşa edenler de Robert ve Alfred Nobel kardeşlerdi.

Hazar petrolünün dünyaya açılmasıyla birlikte, petrole sahip olma kavgası da başladı. Adına ‘büyük oyun' dediler. O dönemde kavga, İngiliz İmparatorluğu'yla Çarlık Rusya'sı arasındaydı. Ancak, araya 1'inci Dünya Savaşı ve Rusya'daki Bolşevik Devrimi girdi.

İLK BP GELDİ
Hazar petrolü 1990'larda yeniden uyandı ve 20'nci yüzyılın başındaki petrol oyunu yüzyılın sonunda yine sahne aldı. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Azerbaycan'a ilk gelen, British Petroleum'un (BP) başındaki John Brown oldu. Brown'ın dönemin Azerbaycan Cumhurbaşkanı Ayaz Muttalibov'la yaptığı görüşmelerden bir sonuç çıkmadı. Muttalibov'dan sonra yönetime gelen Ebulfez Elçibey batıya dönük bir siyaset izlemeye başladı. Bu dönemde dünyanın bütün önemli petrol şirketleri Bakü'ye akın etti.

TÜRKİYE DEVREDE
Türkiye'de, Süleyman Demirel'in başbakanlığını yaptığı koalisyon hükümeti vardı. Demirel, 1992 yılının Ocak ayında Washington'da ABD Başkanı George Bush'la görüştü. Bu görüşmeden sekiz ay sonra yönetime gelen Bill Clinton'la da benzer bir görüşme gerçekleştirildi.

Demirel: Rus-İngiliz mücadelesi
Dönemin Başbakanı Süleyman Demirel, 1992 yılının Ocak'ında Washington'da ABD Başkanı George Bush'la yaptığı görüşmeyi şu sözlerle anlattı:

- "Bush'a bir Avrasya gerçeğini anlattım. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra yeni bir dünya meydana çıkmıştır. Bu dünya üzerinde, geçmişte bir 'büyük oyun' var. Bu bilhassa Orta Asya üzerinde Rusya Çarlığı ile İngiliz İmparatorluğu'nun mücadelesidir. Ama bu 'büyük oyun' şu veya bu biçimde yeniden dünyanın önüne gelecektir ve Rusya yeniden bu ülkelere geri gelmemelidir."

Türkiye, ABD ve Avrupa ülkelerinin ilgisini Kafkasya ve Orta Asya'ya çekmek için çaba harcıyordu. Aynı zamanda, Hazar'daki petrolün batı pazarlarına ulaştırılması için Azerbaycan'daki Elçibey yönetimiyle görüşüyordu. 1992 yılının Kasım ayında iki ülke arasında bir ön protokol imzalandı.

1993 Kasım'ında başlayan Haydar Aliyev dönemiyle birlikte Azerbaycan önce Rusya'nın önderliğinde oluşturulan Bağımsız Devletler Topluluğu'na katıldı, Ardından da, petrol şirketleriyle o güne kadar yapılan görüşmeler, Bakü-Ceyhan hattıyla ilgili imzalanan protokoller bir süre askıya alındı.

RUSYA: YENİ HAT GEREKSİZ
1994 yılının 20 Eylül'ünde Bakü'de büyük bir tören düzenlendi. Asrın kontratı adı verilen anlaşmaya imza atıldı ancak anlaşma tam olarak hazır değildi. Sonraki süreçte dönemin ABD Başkanı Bill Clinton birden fazla boru hattı yapılmasını isterken, bir de adres gösterdi. Hatlardan biri batıya Türkiye'nin üzerinden gidecekti. Rusya ise, petrolün Karadeniz kıyısındaki kendi limanı olan Novorosisk'e getirilmesini, buradan dünyaya pazarlanmasını istiyordu. Yeni bir hat yapılmasını gereksiz buluyordu.

Bu dönemde Bakü hareketlendi. Önce Elçibey'in devrilmesine yol açan darbenin lideri ve ülkenin başbakanı olan Suret Hüseyinov'a bağlı güçler Gence'de ayaklandı. Cumhurbaşkanı Aliyev de, halkı topladı ve yanı başında duran Başbakan Hüseyinov'u suçladı. Ancak, bu olayın ardından fazla zaman geçmeden Bakü'deki seçkin polis birliklerinin lideri Ruşen Cevadov'un Aliyev'e suikast planladığı ortaya çıktı. Haydar Aliyev Bakü'ye geldi ve Cevadov öldürüldü. Bu darbeye bazı Türklerin de adı karıştı ve sonradan Türkiye suçlandı.

Aliyev: Projeye çok kişi karşıydı
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev dönemin şartlarını şu sözlerle değerlendirdi:

- "Zor bir dönemdi. Çünkü, bu projelere engel olmak isteyenlerin sayısı az değildi. Hem, Azerbaycan sınırları dışında güçler vardı, hem de maalesef ülke içinde bu projelere karşı olan kişiler az değildi. Bu, bizim planlarımızı zora sokuyordu. Bölgede o zaman siyasi durum farklıydı. Biz bağımsızlığımızın ilk yıllarını yaşıyorduk ve çok sorunumuz vardı. Ermenistan'ın Azerbaycan'a saldırısının sonuçlarını yaşıyorduk. Ülke içinde gayri milli kişiler çeşitli silahlı direnişlere başvurmuşlardı. Onları önlemek gerekiyordu. Yani durum, o kadar rahat değildi."

Olayların durulmasının ardından Hazar'ın statüsü gündeme taşındı ve tartışılmaya başlandı. Moskova'ya göre, Hazar Denizi'nin hukuki statüsü belirlenmeden buradaki kaynaklar işletilemezdi. Dolayısıyla, petrol üretilemez ve dışarıya satılamazdı. Rusya'nın iddiasına Hazar petrollerine ortak olamayan İran da katıldı. Statü tartışmasıyla birlikte, ana ihraç hattı da tartışılıyor, erken petrolün piyasalara sunulması konusunda Moskova, ısrarla Novorosisk'i öneriyordu.

Erken petrol hattı konusunda Rusya'dan yana tavır alan BP, sonradan taraf değiştirmişti. Türkiye de, Bakü-Ceyhan boru hattını savunurken, boğazların kapasitesinin yetersiz olacağını belirtiyordu. 1999'un sonbaharı, Hazar petrolünün Ceyhan'a akmasını sağlamada önemli bir dönemeç oldu. 18 Kasım'da İstanbul'da gerçekleştirilen AGİT zirvesinde imzalanan belgeler, Hazar petrollerinin önündeki engelleri kaldırıyor, Ceyhan'ın yolunu açıyordu.

2003 NİSAN'INDA İNŞAAT BAŞLADI
Yapımına 2003 yılının Nisan ayında başlanan boru hattının 2.6 milyar dolara mal olacağı hesaplanıyordu, maliyet 3 milyar doları aştı. Finansmanın yüzde 70'i uluslararası kredi kuruluşlarından sağlandı, yüzde 30'unu anlaşmaya taraf petrol şirketleri karşıladı.

Sangaçal terminalinden başlayan boru hattı, tam bin 760 kilometre sonra Ceyhan'a ulaşıyor. Hattın bin 70 kilometresi Türkiye topraklarında yer alıyor. Hat, bazı bölgelerde 2 bin 800 metre yüksekten geçiyor. Boru hattından akacak petrol miktarı aşamalı olarak artacak. 2008 yılında 30 milyon ton Azeri petrolü, hattan akıp Ceyhan'a ulaşacak.

Aliyev: Ekonomi canlanacak
- "Beklentimiz odur ki, Hazar'daki petrol yataklarındaki üretim ve petrolün Bakü-Tiflis-Ceyhan vasıtasıyla dünya pazarlarına çıkarılmasından elde edilecek gelir, Azerbaycan ekonomisinin gelişmesine hizmet edecek. Ülkemize büyük miktarlarda para gelecek, yeni işyerleri, müesseseler, fabrikalar açılacak. Azerbaycan ekonomik olarak çok zengin bir devlet olacak. Diğer taraftan, bu bizim siyasi olarak bağımsızlığımızı da sağlayacak. Biz, bu konuya siyasi açıdan yaklaşıyoruz ve artık bunu da görüyoruz. Azerbaycan, bugün tam bağımsız siyaset yürütme gücüne sahip bir ülkedir."

İLK PETROL SONBAHARA CEYHAN'DA
Boru hattı tamamen dolduğunda, petrol saatte 7 kilometre hızla akacak. Hazar Denizi kıyısındaki terminalden pompalanan petrol 251 saatte, yani 10.5 günde Ceyhan'da olacak. Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı'na ilk pompalanacak petrol, hattın test edilmesi nedeniyle ancak sonbaharda Ceyhan'a ulaşacak. Ekim ayında testler bitmiş, hat tamamen petrolle dolmuş olacak.