|
Türk Telekom'un yüzde 55 hissesinin devredilmesinin ardından yeni şirketin çalışanları elinde tutmak için "havuç-sopa" mantığına dayalı olarak hazırladığı 1.Tip Sözleşme odamız tarafından incelenmiştir.
Elektrik Mühendisleri Odası olarak Telekom'un devredilmesinin ardından yaşanan sürecin takibi ve çalışanlara sağlıklı, özgür bir tartışma ortamı yaratabilmek için hazırladığımız, www.telekomforum.org.tr adresinde yer alacak olan sitemiz, 27 Ocak Cuma günü açılacaktır.
Yeni sitemizde de yer vereceğimiz 1. Tip Sözleşme'ye ilişkin değerlendirmeyi görmek için yazının devamını tıklayınız.
Türk Telekom Yönetimi
1. Tip İş Sözleşmesini Açıkladı BU NASIL BİR SÖZLEŞMEDİR?
SÖZLEŞME YORUMU 11.SÖZLEŞME ŞARTA BAĞLIDIR Sirketin Türk Telekom çalışanlarına dağıttığı 18 maddelik
1. Tip Sözleşme incelendiğinde, benzer hizmet sözleşmelerinden en ayırıcı ve
dikkat çeken özelliğinin sözleşmenin bir şarta bağlanmış olmasıdır. Kapsam dışı personel, ancak birtakım yasal haklarından
vazgeçmek koşuluyla bu sözleşmeyi imzalayabilecektir. Bu hak, 406 sayılı
Yasanın Ek 29. Maddesinde belirtilen ve tasarı halindeki Elektronik Haberleşme
Yasasıyla daha da genişletilecek olan kamu kurum ve kuruluşlarına nakil
hakkıdır. 406 sayılı Yasa kapsam dışı personele T. Telekomda kalmak
ya da nakil hakkını kullanmak için 150 günlük süre vermiştir. Bu süre 12
Nisanda dolmaktadır. TBMMde halen görüşülen yasa tasarısı ise, 12 Nisan
tarihine kadar nakil hakkını kullanmayarak, T. Telekomla hizmet sözleşmesi
imzalayan kapsam dışı personele, 5 yıllık süre içerisinde sözleşmesinin herhangi
bir nedenle feshi halinde, diğer kamu kurum ve kuruluşlarına nakil isteme
hakkını saklı tutmaktadır. Oysa T. Telekom yönetimi, 1. Tip Sözleşmenin
imzalanması için daha kısa bir süre tanımakta ve Mecliste bekleyen tasarının
yasalaşmasından önce ve en geç 28 Şubat tarihine kadar personeli sözleşme
yapmaya zorlamaktadır. 2.SÖZLEŞME ÖDÜLLÜDÜR 1. Tip Sözleşmeyi imzalayanların mevcut ücretlerinde % 30
artış sağlanacak ve yılda 112 günlük net ücreti tutarında da ikramiye
ödenecektir. Sözleşmenin bütün avantajının bu ücret artışı ve ikramiye olduğu
anlaşılmaktadır. Bilindiği gibi T. Telekomda, 25 bin civarında kapsam dışı personel bulunmaktadır. Bu personel arasında devlet memuru olmanın getirdiği
birtakım haklar ve güvencelerden yararlanabilmek için, kamu kurumlarına geçme
eğilimi de ağır basmaktadır. Personelin topluca kamu kurumlarına geçmek istemesi
halinde, T. Telekomun iş yapamaz haline geleceği açıktır. Alıcı şirket, bu
sorunun çözümü, yani personelin çoğunlukla T. Telekomda kalmasını sağlamak için
formül aramaktadır. Siyasi iktidar Elektronik Haberleşme Yasa Tasarısına bir
hüküm koyarak, 5 yıllık kamuya geçiş hakkı saklı tutacak düzenleme getirmek
istemektedir. Siyasi iktidar soruna bu şekilde çözüm ararken, T. Telekom
yönetimi, bu düzenlemenin şirkete sonradan getireceği kimi sakıncalar nedeniyle,
kendi çözümünü bulmuştur. Bu çözüm, ödüllü sözleşmenin, tasarı yasalaşmadan
imzalanmasıdır. T. Telekom yönetimi bu amacını başardığı takdirde, Mecliste
bekleyen tasarının bu konuya ilişkin hükmünün yasalaşmaması da söz konusu
olabilecektir. 3.SÖZLEŞME MAKSATLIDIR, GÜVENCE ÇALIŞANA DEĞİL ŞİRKETE GETİRİLMEKTEDİR 1. Tip Sözleşmede, sözleşmenin belirsiz süreli olacağı ve
tarafların kararlaştırılan belirli bir süre içerisinde sözleşmeyi sona erdirmemeyi
taahhüt edecekleri yer almaktadır. Yapılan açıklamalarda bu taahhüt bir çalışma
güvencesi olarak sunulmaktadır. T. Telekom yöneticileri tarafından daha önce
yapılan bölge toplantılarında sözleşmelerin süresinin kişiden kişiye değişeceği
belirtilmekteydi. Telekom Genel Müdürü Mehmet Ekinalan ve Genel Müdür Yardımcısı
Celalettin Dinçer imzalı 6 Ocak 2006 tarihli şirket yazısında da söz konusu
sözleşmeler anlatılırken, belirsiz süreli sözleşme imzalanacağından hiç
bahsedilmemekte, güvence süreleri ve kişilere göre değişecek sürelerde çalışma
taahhüdünde bulunulduğu ifade edilmektedir. Bu durum iş mevzuatındaki belirsiz
süreli sözleşme geleneğinin kırılmasına yönelik bir uygulama olarak
değerlendirilmiştir. Dağıtılan 1. Tip Sözleşmede ise sözleşmenin belirsiz
süreli olacağı belirtilmiştir. T. Telekom yöneticileri, EMOnun uyarısı üzerine
sözleşmeleri belirli süreli yapmaktan vazgeçerek geri adım attıklarını söylemek
yerine sözleşmenin ekinde yer alan açıklamalarında, Kamuoyuna farklı ve
maksatlı bir şekilde aksettirildiği gibi sözleşme belirli süreli değildir.
Sözleşmede belirli bir güvence süresi öngörülmesi bunun belirli süreli olduğu
anlamına gelmez, bilakis belirsiz süreli olan sözleşmenin asgari öngörülen süre
içerisinde sona erdirilmeyeceği anlamına gelir denilmektedir. Peki, bu
güvencenin bir anlamı var mıdır? Sözleşmeye göre, 4857 sayılı Yasanın 25.
Maddesindeki derhal fesih nedenleri güvence dışındadır. Bu durumda, İş
Yasasının 17, 18 ve 19. maddelerinde düzenlenen süreli fesih hakkının
kullanılmayacağı düşünülebilir. Ancak, İş Yasasında zaten bu tür fesih çeşitli
kurallara bağlanmış ve sözleşmesi feshedilen çalışana işe iade davası açma hakkı
tanınmıştır. Yapılacak yargılama sonucunda, feshin usulüne göre yapılmadığı ya
da geçerli bir nedene dayanmadığı gerekçesiyle işe iade kararı çıkması halinde
ve çalışanın işveren tarafından işe başlatılmaması durumunda da, sözleşmenin 4
ay daha geçerli olması ve şirketin 4-8 ay brüt ücreti tutarında tazminat ödemesi
sözkonusudur. Bu durumda, T. Telekom yönetimi kendi maksadını açığa vurmaktadır.
Çalışanlara verildiği ileri sürülen güvence süresi içerisinde sözleşmelerinin
feshedilmesi halinde, güvence süresinin sonuna kadar olan ücretlerini ödemeye
devam edecekleri belirtilmektedir. Oysa, zaten İş Yasasında benzer bir tazminat
vardır ve bu tazminata ilişkin düzenlemelere aykırı sözleşme düzenlenemeyeceği
de hüküm altına alınmıştır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, sözleşmede iş güvencesi adı altında
sunulan düzenlemenin, şirketin tek taraflı olarak çalışana sağladığı bir hak olmadığıdır.
Çalışanın da bu güvenceyi elde etmek için şirkete aynı sürede çalışma taahhüdü
vermesi söz konusudur. Yani, çalışma güvencesi olarak ileri sürülen uygulama, çalışanların
görevi yerine, unvanına ve kıdemine göre belirli bir süre T. Telekomda kalmalarını
sağlamaktır. Sözleşmede getirilen bu düzenleme, güvence süresi sonunda, hizmet
sözleşmesinin her an feshedileceği anlamına gelmektedir ve tamamen şirket
çıkarları düşünülerek düzenlenmiştir.
4. SÖZLEŞMEYİ FESHEDEN ÇALIŞANA CEZAİ ŞART Sözleşmeye göre çalışanlar da güvence süresi boyunca
çalışmayı taahhüt edeceklerdir. Bu durumda çalışanların herhangi bir nedenle
güvence süresi içinde sözleşmeyi feshetmeleri halinde tazminat haklarından
yararlandırılmayacakları açıktır. Sözleşmede buna yönelik olarak getirilen tek
istisna, çıkarılması düşünülen yasaya ilişkindir. Öngörülen yasa çıkar ve bu
yasadan çalışan yararlanmak isterse, ancak 12 Mayıs 2006 tarihine kadar 1. Tip
Sözleşme feshedilip başka bir sözleşme imzalanabilecektir. Bu fesih durumunda
şirketten aldığı transfer parası olarak nitelendirilebilecek 1 aylık ücret
tutarını kapsayan özel ikramiyeyi şirkete iade etme şeklinde çalışana cezai şart
öngörülmektedir. Yalnızca 12 Mayıs 2006 tarihine kadar yapılacak fesihler için
değil, 1 yıllık süre içinde çalışan tarafından sözleşmenin feshedilmesi
durumunda yine bu cezai şart işletilecek ve çalışan özel ikramiyesini şirkete
bir kerede nakit olarak ödeyecektir. Çalışanın sözleşmeyi feshetmesi halinde
işverene bir tazminat ödemesi olarak nitelendirilebilecek bu düzenleme,
Anayasanın 18. Maddesindeki Zorla Çalıştırma Yasağına da aykırıdır.
5.YASAL ZORUNLULUKLAR YENİ BİR HAK GİBİ SUNULMAKTADIR
1. Tip Sözleşmede, sözleşmenin devamı ve feshine ilişkin
olarak, bu sözleşme tarihinden önceki kamu kurum ve kuruluşları ile şirkette
geçmiş hizmetleri T. Telekomünikasyon A.Ş. işyerlerinde geçmiş sayılır hükmüne
yer verilmiştir. Sözleşmenin ekindeki açıklamada ise, Sözleşme m. 13 çalışanlar
için kıdem süresi ve birtakım haklar anlamında çok önemli bir güvence
vermektedir denilmektedir. Oysa, 406 sayılı Yasa bu hakkı zaten tanımaktadır.
Diğer yandan, Hazine Müsteşarlığı ile imzalanan Hisse Satış Sözleşmesinde, bu
husus, T. Telekomun % 55 hissesini alan Ortak Girişim Grubu tarafından taahhüt
edilmiştir. Sözleşmeyle getirilen yeni bir güvence olmadığı halde, çalışanları
bu sözleşmeyi imzalamaya ikna etmek için, yeni haklar tanınmış gibi sunulduğu
görülmektedir. 6.ASKERLİK SÜRESİ İÇİN YENİ BİR HAK GETİRİLMEMİŞTİR Sözleşmenin 5. Maddesi ise, muvazzaf askerlik nedeniyle
görevinden ayrılanlara, bu görevinin sona ermesinden itibaren en geç 2 ay içinde
başvurduğu takdirde, çalışanın işe başlatılacağını hüküm altına almaktadır.
Sözleşmenin ekindeki açıklamalarda ise, sözleşmeyle muvazzaf askerlik hizmetini
yapmayan personel için önemli bir güvence getirildiği ileri sürülmektedir.
Askerlik görevini yapmayan kaç personel vardır ve bunların kıdemi, dolayısıyla
verilen güvence süreleri ne kadardır bilinmemektedir, ancak bu hüküm zaten
4857 sayılı Yasanın 31. Maddesinde işverenin yerine getirmesi gereken bir
yükümlülük olarak öngörülmüştür. Nitekim, 31. Maddede Herhangi bir askeri ve
kanuni ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçiler bu ödevin sona ermesinden
başlayarak iki ay içinde işe girmek istedikleri takdirde işveren bunları eski
işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka
isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır
denilmektedir. Getirildiği ileri sürülen bu güvence de, T. Telekom yönetiminin
bir ihsanı değil, yasal zorunluluğudur. Diğer yandan, T. Telekom yönetiminin, daha fazla personeli
ilgilendiren ve daha kritik bir çok konuda herhangi bir güvence getirmeksizin,
askerlikle ilgili zaten Yasada var olan bir hakkı yeni bir güvenceymiş gibi
sözleşmeye eklemesi de düşündürücüdür. Örneğin, kadın personelin doğum
izinleriyle ilgili olarak, herhangi bir hüküm ve iyileştirme yer almamaktadır.
Askerlikte geçen sürenin güvence süresine ekleneceği hararetle anlatılırken,
doğum izninde geçecek sürenin eklenmesine ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. 7. RAKİPSİZ TELEKOMUN ÇALIŞANLARINA REKABET YASAĞI GETİRİLİYOR Sözleşmenin 17. maddesi ile, çalışanlara iş sözleşmelerinin
sona ermesinden itibaren 1 yıl boyunca, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde
yaptığı iş veya ona benzer nitelikteki bir işi yapmakta olan ve T. Telekom ile
rekabet içerisinde olan bir şirkette çalışma yasağı getirilmektedir. T. Telekomun sabit telefon pazarında tekel olmasına karşın
iddia edilen rekabetçi piyasanın oluşumuna yönelik koşullar bulunmazken,
şirket önerdiği sözleşmeyle çalışanlara rekabet yasağı getirmektedir.
Sözleşmenin Rekabet Yasağı başlığını taşıyan maddesi, çalışanların iş
sözleşmelerinin feshinden sonra işsiz kalmaları anlamına gelecektir. Nitekim,
Telekomun yaptığı işlere benzer işler de, bu rekabet yasağının içerisine
sokulmuştur. Bu durum örneğin mühendis personelin, uzmanlık kazandığı
telekomünikasyon alanında çalışmasının yasaklanması, bir yıl boyunca işsiz
kalmasını doğuracaktır. 8. GÖREV YERİ DEĞİŞİKLİĞİNE İLİŞKİN GÜVENCE BULUNMAMAKTADIR Sözleşmenin 5. Maddesinde, yalnızca şirketin öngördüğü
güvence süresi içerisinde çalışanın onayı olmadan çalıştığı yerleşim yerininin
kalıcı olarak değiştirilmeyeceği ifade edilmektedir. Burada görüldüğü gibi,
çalışanın onayının aranması, öngörülen güvence süresiyle sınırlıdır. Kaldı ki
maddenin düzenlenişinden de anlaşıldığı gibi, süresi öngörülmeyen bir şekilde,
geçici olarak çalışanın yerleşim yeri değiştirilebilecektir. Bu geçiciliği
belirleyecek herhangi bir düzenleme de bulunmamaktadır. Diğer yandan, istem
dışında kalıcı görevlendirme yapılması halinde, çalışanların elinde herhangi bir
yaptırım bulunmamaktadır. Çünkü, personel artık memur statüsünde değildir ve bu
türlü bir uygulamanın iptali için yargıya başvuramayacaktır. Görev yeri
değişikliğini kabul etmeyen çalışanın sözleşmesi feshedilmiş sayılacak ve ancak
işe iade davası açma hakkı tanınacaktır. İşe başlatılmaması halinde, kendisine
İş Yasasının 21. Maddesinde belirtildiği şekilde bir tazminat ödenerek,
sözleşme sonlandırılabilecektir.
|
Tanıtım
TELEKOM ÇALIŞANINA SUNULAN 1. TİP SÖZLEŞMENİN DEĞERLENDİRMESİ
EMO 49. OLAĞAN GENEL KURULU TOPLANIYOR
