BASIN AÇIKLAMASI 10.10.2006         

Bildiğiniz gibi elektrik dağıtım hizmetinin özelleştirilmesine yönelik süreç başlatılmış, ön yeterlilik başvuruları alınmış ve 83 şirket ön yeterlilik için başvurmuştur. Dağıtım özelleştirmeleri, elektrik üretim alanında yapılan özelleştirmelerle yaratılan kaos ortamının daha da derinleşmesine neden olacaktır. Elektrik dağıtım hizmetinin özelleştirilmesi kamu yararına, Anayasa’ya ve yasalara aykırılıklar taşımaktadır. Bu nedenle Elektrik Mühendisleri Odası olarak bugün Danıştay’a 3 dağıtım bölgesinin özelleştirilmesine yönelik ihale ilanının iptali ve yürütmesinin durdurulması istemiyle dava açmış bulunuyoruz. Dava dilekçemizle yargıya taşıdığımız hukuka aykırılık nedenlerini özetlemeden önce, elektrik dağıtım hizmetinin özelleştirilmesini sorgulamak gerekmektedir.

Şeffaflık adı altında Resmi Gazete’de yayınlanan bu dokümanlar ne sizlerin ne de bu alanda uzman kişilerin çözemeyeceği formülleri barındırmakta, böylece şeffaflık değil, açıkçası bilgi kirliliği yaratılmaktadır. Elektrik Mühendisleri Odası olarak dağıtım sisteminin özelleştirilmesine yönelik olarak yaratılmak istenen yeni yapıyı oturup inceledik. Gördük ki, getirilen sistem bütünüyle şirketlerin karlarını garanti etmek, bunun külfetini de tarifeler yoluyla halka yıkmaktan ibarettir. Şimdi bunları ayrıntılarıyla ortaya koymak isteriz.

Öncelikle elektrik dağıtım sisteminin neden özelleştirilmek istendiğine bakalım. Özelleştirme İdaresi’nin LAZARD adlı bir danışman firmaya hazırlattığı “Türkiye Elektrik Dağıtım Sektörü Özelleştirmesi” başlıklı bilgi dokümanında şöyle denilmektedir:

“Özelleştirmenin öncelikli amaçlarından biri de dağıtım sistem ve şebekesi üzerinde gerçekleştirilmesi gereken yatırımların özel sektör tarafından karşılanması ve bu sayede devlet bütçesi üzerindeki yükün azaltılmasıdır.”

Getirilen yeni “tarife metodolojisi” ile dağıtım hatları için yapılacak yatırımların maliyetinin faturalar yoluyla tüketiciden tahsil edilmesi öngörülmektedir. Yani gerekli altyapı yatırımları yapılsın diye vergisi veren yurttaş, kullandığı elektrik ücreti içinde bu yatırımları ikinci kez şirketler için finanse edecektir. Bu durumda finansmanın tüketicilerden karşılanacağı açık olduğuna göre, dağıtım hizmetinin özel sektöre bırakılması yoluyla hangi yük devletin sırtından kaldırılmaktadır?

Tüketicilere çok farklı fiyat uygulamasının önüne geçileceği savıyla 5 yıllık dönem için uygulamaya konulan fiyat eşitleme mekanizması da şirketlerin çıkar aracı haline dönüştürülmüştür. Yaratılan sistemle şirketin işletme giderleri ve yatırım harcamalarını karşılamaya yönelik olarak bir gelir tavanı icat edilmiştir. Ve bu gelir tavanı, dağıtım bölgesinde gerçekleşecek olan tüketim miktarından bağımsız olarak dağıtım şirketine garanti edilecektir. Yani Türkiye’nin başına bela edilen alım-satım garantili yap-işlet-devret sözleşmelerinden sonra bu kez de gelir tavanı garantili dağıtım şirketleri devreye sokulmak istenmektedir. YİD’lerde devlet almadığı elektriğin faturasını ödemek zorunda bırakıldığı gibi bu kez tüketicinin kullanmadığı elektrik üzerinden dağıtım şirketi, bir dahaki dönem tarifeleri yükselterek gelir tavanını tahsil edecektir. Ayrıca garanti edilen bu gelir tavanı için enflasyon düzeltmesi öngörülmüştür. Buna göre de EPDK tarafından yayımlanacak Enerji Piyasası Endeksi ile gelir tavanı her yıl yukarıya çekilecektir. Gelir tavanı garantisiyle ekonomik bir krize karşı elektrik dağıtım şirketlerinin karları koruma altına alınmaktadır. Böylesi bir koruma hangi sektörde bulunmaktadır ve hangi serbestleşme mantığıyla açıklanabilir?

Yine tarife metodolojisine göre gelir tavanıyla, dağıtım şirketleri için belirlenen işletme hakkı devir bedelleri de tarife yoluyla tüketicilerden tahsil edilecektir. Tüm bunlar iddia edildiği gibi tüketici tarifelerinin ucuzlayacağını değil, daha da pahalılaşacağını göstermektedir. Dünyada yapılan özelleştirme uygulamaları da bu sonucu doğrulamaktadır. Özellikle mesken aboneleri ve küçük tüketiciler açısından elektrik fiyatları giderek pahalılaşmaktadır.

Kayıp-kaçak oranlarında öngörülen hedeflerden daha fazla düşüş sağlanması durumunda şirketlere artı kar yazılacaktır. Kayıp-kaçağı azaltmaya yönelik yatırım giderlerini, işletme giderlerini tamamen tüketicinin sırtına bırakan şirketlerin, bu yatırımlar ve işletme giderleri karşılığında elde ettikleri karları halkla paylaşması öngörülmemektedir. Yine dağıtım şirketleri, elektrik üreticilerinin fiyatlara zam yapmaları durumunda bu zammı dağıtım ve perakende satış fiyatları aracılığıyla tüketiciye aynen yansıtacaktır. Ancak daha ucuza elektrik bulduğunda bu karı yine halkla paylaşmak zorunda değillerdir.

Görüldüğü gibi dağıtım özelleştirmeleri, ne amaç olarak kamu yararı gözetmektedir, ne de getirilen tarife modeliyle kamunun çıkarlarını koruyan bir yapıya sahiptir. Elektrik üretiminde olduğu gibi dağıtım alanında da “nimet şirketlere, külfet halka” anlayışının egemen olduğu yeni bir düzen kurulmak istenmektedir.

Kayıp-kaçak sorunu ülkemizde hiçbir dönemde gerçekçi bir biçimde ele alınmamıştır. Kayıp-kaçak sorunun ekonomik ve sosyal boyutları dikkate alınmadan, bu sorunun özelleştirmeler yoluyla şirketlere ihale edilmesi, olsa olsa hukuk devleti yerine mafya düzeninin egemen olmasına yol açacaktır. Siyasi bağlantılarla bugünkü sistemde var olan hatırlı müşteriler, yine siyaset-ticaret ikilisi arasında belirlenmeye devam edecektir. Üstelik bu kez kaçak elektrik kullanımına karşı verdiği mücadelede yaşamını yitiren Hasan Balıkçı gibi kamu görevlileri de ortada olmayacaktır. Hatırlı müşterilerin kayrıldığı, kimsesizlerin ve küçüklerin üzerine gidildiği yeni bir dönem başlayacaktır.

Elektrik Mühendisleri Odası olarak, elektrik alanındaki özelleştirmelerin bir an önce durdurulmasını, yeniden kamulaştırma hareketinin başlatılmasını talep ediyor, halkımıza “Enerjine sahip çık, geleceğini karartma çağrısında bulunuyoruz.

Ayhan DOLANAY

ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI YÖNETİM KURULU BAŞKANI

 ANTALYA ŞUBESİ