YAZILI BASINDA ODAMIZ

 
Bireylerin kazayla ya da gereksiz yere takıldığı tele-kulak yüzünden Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 8. maddesinde düzenlenen "kişilerin özel ve aile hayatına, konutuna ve haberleşmesine saygı gösterilmesi hakkı" "gereksiz yere" çiğnenmiş olmuyor mu?
 

Trafikte seyrederken, aracın biri hatalı sollamayla, aşırı hızla ya da kırmızı ışıkta durmamakla size en iyimser olasılıkla maddi zarar verebilir ve ardından kaçabilir. Aracın eşkâlini, plakasını o an görmüş ya da görmemiş olmanız hatalı sürücünün bulunamayacağı anlamına gelmiyor. Ne de olsa artık yakın bir yerlerde mutlaka bir kamera var... Tasvir ettiğim bu kaçınılmaz ve artık olağanlaşan trafik olayı ile birlikte o yakın bir yerdeki kamera gayet masum ve aslında "sizin iyiliğiniz" için... Ama o kameranın dahil olduğu sistem, kişiye özel bir an bırakmayacak kadar da örgün ve denetleyici bir sistem. Gittiğiniz tatil, süpermarketten aldığınız ürünler, telefon konuşmalarınız, bilgisayar yazışmalarınız ulaşıma açık, "bilgi" ve "belge" olmaya hazır...
 
Polisin "görev gereği" ulaşabileceği tüm verilerin "kişisellik" süzgecinden geçirilmeden iddianamelerde yer alması, hatta gazetelere bir gazetecinin polisten bilgi almadan hazırlayamayacağı haberlerle yansıması, sistemin "güvenilirliğini" netleştirirken, "özel hayat" sınırının da ucunu açık bırakıyor. Çünkü sorunu, kimsenin hakkını ihlal etmeden çözmek ve ortadan kaldırmak yerine; temel hakları hiçe sayarak denetlemek tam da hukuksuzluğun, baskıcı kontrolünün başladığı yer oluyor...

Eldeki güncel örneklere bakarsak Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Orhan Paksüt‘ün eşi Ferda Paksüt‘ün "tesadüfen" dinlenmesi, Emniyet Genel Müdürlüğü‘nün "dinliyoruz ama tüm Türkiye‘yi değil" açıklaması ve 50 bin kişinin mahkeme kararıyla dinlendiği iddiası Türkiye‘deki dinleme trafiğinin boyutlarının göstergesi. Son olarak gazeteci Uğur Dündar hakkında Ergenekon iddianamesinde yer alan iddiaları kanıtlamak adına Vakit Gazetesi, Dündar‘ın eşinin kaç kez yurtdışına çıktığını pasaport numaralarına kadar yayınladı. Dolayısıyla Emniyetin Pol-Net sisteminde kayıtlı tutulan bu bilgilere kim tarafından, hangi gerekçeyle ve nasıl ulaşılabildiği soruları sorulmaya başladı. Bu tür bir bilgiye elbetteki sadece polis, Pol-Net sistemi ile ulaşabilirdi. Bu bilgilerin Emniyet‘in 16 birimi tarafından 56 kez gerekçesiz sorgulanarak elde edildiği de haberin hemen ardından ortaya çıktı. Aslında Pol-Net, "Yeni teknolojilere tamamıyla açık bilgisayar ve iletişim altyapısı üzerinden tüm teşkilatın bilgi otomasyonu ve ortak veritabanı kullanımını sağlayan ses ve görüntünün de aktarılabildiği hızlı, güvenilir bir bilgi sistemi."

1982 yılında Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde kurulan Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı‘nın polis bilgisayar ağına yani Pol-Net‘e yönelik çalışmaları 1987‘de başlatılmış.
 
1987 ve 2003 yılları arasında Pol-Net‘i geliştirmek için 81 ilde Bilgi İşlem Şube Müdürlüğü teşkilatlanması; Bilgi işlem Dairesi Başkanlığı Kuruluş, Görev ve Çalışma Yönetmeliği‘nin yeniden düzenlenmesi ile ana merkez, bölge merkezleri, bazı özel statülü iller ve merkez hudut kapılarında bilgisayar kuruluşlarının tamamlanması yapılmış. Hizmete tam anlamıyla başlaması 2003 yılını bulan Pol-Net, bilgi alışverişi için aynı zamanda Adli Sicil, Jandarma Genel Komutanlığı, Başbakanlık, Milli Savunma Bakanlığı gibi, görevde müşterek bilgilerin kullanıldığı sistemlerle bağlantı kurabiliyor. Bugün yaklaşık olarak Pol-Net sistemine dahil 23 bin 49 bilgisayar ve sistemi kullanan 50 bin 702 personel var.

Genel Müdürlük merkez binaları, İl Emniyet Müdürlükleri, polis okulları, ilçe emniyet müdürlükleri, karakollar ve emniyet tarafından kullanılan tüm binalar başta olmak üzere 2200‘e yakın noktada Pol-Net bağlantısı kurulu.

Emniyet Genel Müdürlüğü‘nün internet sitesinde Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı‘nın amaç ve vizyonu şöyle tanımlanmış: "Emniyet Teşkilatı tarafından yürütülen hizmetlere bilgisayar desteği vererek; görevin süratli, güvenilir ve etkin bir şekilde yerine getirilmesini, yurtiçi ve yurtdışında bulunan diğer kurumlarla bilgisayar bağlantısı kurarak bilgi alışverişini gerçekleştirmek suretiyle, polisin kendisini ilgilendiren bilgilere Türkiye‘nin her yerinden hızlı bir şekilde erişmesini sağlamaktır."

Peki devlet, güvenli ve süratli görev sağlamak ve "masumiyet karinesi"nin kolaylıkla ihlal edilebildiği bir sistemde vatandaşın gereksiz mağduriyetini önlemek adına bireyi çıplak bırakmak zorunda mı? Ya da polis "kendisini ilgilendiren bilgilerle, kişinin başkasını ilgilendirmeyecek kadar özel bilgilerin ayrımını nasıl yapabiliyor?

Ceza Muhakemeleri Kanunu‘nun iletişimin tespiti, dinlenmesi ve kayda alınmasıyla ilgili hükümleri düzenleyen 135.maddenin (1). fıkrasına göre; "Bir suç dolayısıyla yapılan soruşturma ve kovuşturmada, suç işlendiğine ilişkin kuvvetli şüphe sebeplerinin varlığı ve başka suretle delil elde edilmesi imkânının bulunmaması durumunda, hâkim veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet Savcısının kararıyla şüpheli veya sanığın telekomünikasyon yoluyla iletişimi tespit edilebilir, dinlenebilir, kayda alınabilir ve sinyal bilgileri değerlendirilebilir. Cumhuriyet savcısı kararını derhâl hâkimin onayına sunar ve hâkim, kararını en geç yirmi dört saat içinde verir. Sürenin dolması veya hâkim tarafından aksine karar verilmesi halinde tedbir Cumhuriyet Savcısı tarafından derhâl kaldırılır." Yine aynı maddenin (2). Fıkrasında, şüpheli veya sanığın tanıklıktan çekinebilecek kişilerle arasındaki iletişimi kayda alınamayacağı; kayda alma gerçekleştikten sonra bu durumun anlaşılması hâlinde, alınan kayıtların derhâl yok edileceği hükmü bulunuyor. 135/5 açıkça şunu ifade ediyor: "Bu Madde hükümlerine göre alınan karar ve yapılan işlemler, tedbir süresince gizli tutulur." Oysa, Ergenekon soruşturmasının iddianamesi henüz mahkemesine gönderilip dava açılmadan önce bile "dinlemeler", soruşturmayla ilgisi bile olmayan özel hayata ilişkin telefon konuşmaları ve bilgiler kamuoyuna yansımıştı bile...

TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası‘nın Mayıs 2009‘da "Elektronik Gözaltı Dünyası" başlığıyla yayınlanan "İletişim Özgürlüğüne Müdahale Raporu"nda, suç unsuruna rastlanmadığı için imha edilen dinleme kayıtlarına ilişkin açıklanan veriler yer alıyor. Raporda yer verilen verilere göre, 2006 yılında 699; 2007 yılında 4 bin 947 ve 2008 yılında 5 bin 212 kişi gereksiz yere dinlenmiş ve dinleme kayıtları silinmiş... Yapılan ve imha edilen dinlemeler il bazında incelendiğinde 1912 kayıt ile ilk sıradaki İstanbul‘u, Diyarbakır 1718; Adana 1205; Van 1096; Mersin 978; Gaziantep 449; Kilis 398; Bursa 312 ve izmir 284 kayıt ile takip ediyor.

Bireylerin kazayla ya da gereksiz yere takıldığı tele-kulak yüzünden Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi‘nin 8. maddesinde düzenlenen "kişilerin özel ve aile hayatına, konutuna ve haberleşmesine saygı gösterilmesi hakkı" "gereksiz yere" çiğnenmiş olmuyor mu?

(Güncel Hukuk; 01.07.2009)

Fotoğraflar