YAZILI BASINDA ODAMIZ

Elektrik dağıtım özelleştirmeleri devam ediyor. Geçen hafta dört bölge daha 1.5 milyar dolara ihale edildi. Peki, 21 dağıtım bölgesinin tamamı özelleştirildiğinde yeni elektrik piyasası devlete, vatandaşa ve sanayiciye neler getirecek?

DEVLET

BEKLENTİ

Kayıp Kaçak Bitecek: Özelleştirme öncesi kayıp-kaçak oranı yüzde 14‘e çekildi. Ama bu oran doğu illerinde hala yüzde 70‘lerin üzerinde ve bu durum her yıl 1.5-2 milyar dolar zarara yol açıyor. Hedef, özelleştirme ile kaçak oranını OECD ortalaması olan yüzde 7‘ye çekmek. 

Dağıtım Sistemi Yenilenecek: Üretilen elektriğin dörtte biri taşınırken kayboluyor. Türkiye‘de elektriğin üçte ikisi doğalgaz santrallerde üretilirken bu büyük bir kayıp. Sistemin yenilenmesi için her yıl yaklaşık 1 milyar dolara ihtiyaç var. Özel sektör bunu yapabilir. Elektrik piyasasının üreticisinden dağıtıcısına özel sektör firmalarınca yönetilmesi rekabet koşullarım arttıracak; bundan hem sanayici hem tüketici faydalanacak, devletin vergi geliri artacak.

Rekabet Gelecek Tüketicinin Yüzü Gülecek: Elektrik piyasasının üreticisinden, dağıtıcısına özel sektör firmalarınca yönetilmesi rekabet koşullarını artıracak; bundan hem sanayici hem de tüketici faydalanacak, devletin vergi geliri artacak.

KAYGILAR

Kayıp Kaçak Aksine Artabilir: Elektrik Mühendisleri Odası geçmişte dağıtımın özel sektöre devredildiği bazı bölgelerde kayıp-kaçak oranının devir öncesinin üstüne çıktığını ileri sürüyor. Doğruysa özelleştirmenin bütün mantığı çöker.

Fiyatlar Artabilir: Rekabet olacak ama bunun fiyat üzerinden rekabet olacağını kim garanti edebiliri. Bu yıl yeni özelleştirme öncesi elektriğe yüzde 10 zam yapıldı. Elektrik fiyatlarındaki artış otomatiğe ağlandı. Özel şirketler bu mekanizmada vazgeçer mi?

Kesintiler Artabilir: 2006 yazındaki kesintiler herkesin aklında. Zam isteyen üreticiler ülkenin yarısını günlerce karartmıştı. İleride fiyatların artması beklentisinde olan dağıtım şirketlerinin kozu şalteri indirmek olabilir

TÜKETİCİ

BEKLENTİ

Vatandaş Muhatap Bulacak: Artık aboneler, karşıların haklarını savunabilecekleri, şikayetlerini dile getirebilecekleri, gerekirse dava edebilecekleri bir özel şirket bulacak. Şartnamelere göre abone, telefonlar üçüncü çalışında açılmazsa şirketi EPDK‘ya şikâyet edebiliyor.

Hizmet Kalitesi Artacak: Şirketler, kesintilerde 20 dakikada aboneye ulaşmak zorunda. Tahsilat merkezlerine erişimin arttırılması gerekiyor. Yaşlı ve bedensel güçlüğü olan aboneler için alternatif ödeme olanağı zorunlu. Tahsilat ve arıza servisleri otomasyona bağlanacak.

Tarifeler Çeşitlenecek, Tasarruf Sağlanacak: Özel dağıtım şirketlerinin abonelerine kartlı, ön ödemeli gibi ödeme seçeneklerini sunması bekleniyor. Mesela belirli saatlerde elektrik kesintisi yapma karşılığı ucuz tarifeden yararlanmak gibi seçeneklerle karşılaşabilir.

Sanayiciye Tazminat Hakkı: Dağıtım özelleştirmeleri onları maddi olarak fazla etkilemeyecek. Ancak dağıtım şirketleriyle sözleşmelerinde artık elektrik kesintilerinin yaratacağı üretim kayıplarına tazminat hakkı talep edebilecekler.

KAYGILAR

Ya Şirket Batarsa: Olur mu; olur. Dağıtım şirketinin batması, örneğin San Francisco‘da arızaların giderilememesine ve vatandaşların haftalarca elektriksiz kalmasına yol açmıştı. Türkiye‘de bir Çukurova Elektrik hadisesi vardı. Özelleştirmede arz güvenliği endişesi var.  

Rekabet Fiyatta Olmaz: Özelleştirmelerden sonra fiyatların en azından bir süre tırmandığı bir sır değil. Tarife ve ödeme çeşitliği de her zaman iyi sonuç verecek diye bir kaide yok. Ankara‘da denenen kartlı ödemede vatandaş mağdur olmuştu. 

Kaçakla Mücadele Gerekebilir: Kaçak oranının yüzde 80‘i bulduğu bölgelere siyasiler göz yumuyor. Özel şirket göz yummaz/yumamaz. Vatandaş ile şirketlerin karşı karşıya gelmesi neredeyse kaçınılmaz.

(Newsweek Türkiye; 01.03.2010)