Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) 42. Dönem 3. Koordinasyon Kurulu’nun ilk gününde gerçekleştirilen eğitim programı kapsamında TMMOB eski Yönetim Kurulu başkanlarından Kaya Güvenç “Dünyada ve Türkiye’de Mühendislik ve TMMOB” konulu sunum gerçekleştirdi. Kaya Güvenç, tarihsel bir perspektifle mühendislik mesleğinin ve örgütlenmesinin gelişimini anlatırken, mühendislerin sorunlarının ve çıkarlarının emekçi halkla bütünleştiğini ortaya koydu.
 

Uygarlık gelişimi içerisinde üretim süreçleri ve iş bölümünün gelişimini tarihsel olarak anlatan Kaya Güvenç, "Mühendis hesaplamanın olduğu tarihte başlayan ve günümüze kadar gelen bir meslek. Ama çok kritik bir eşik var. Sanayi Devrimi ile o zamanki üretimin şekli değişiyor" dedi. Sivil mühendislik anlamında mühendislik eğitiminin ilk defa İngiltere‘de 1818 yılında tarihteki yerini aldığını, İngiltere‘de Sivil Mühendisler Enstitüsü adıyla bir örgütün ortaya çıktığını anlatan Kaya Güvenç, Osmanlı Dönemi‘nde ise 1770‘lerde Çeşme‘de donanmanın batırıldığı büyük yenilginin ardından İmparatorluk Deniz Mühendislik Okulu‘nun kurulduğunu belirtti.

Dünya‘daki ve Türkiye‘deki mühendislik gelişimini karşılaştırmalı olarak anlatan Kaya Güvenç, ABD‘de 1850‘de sivil anlamıyla 2 bin kadar mühendis olduğu tahmini yapıldığını, Türkiye‘de ise 2 bin mühendis sayısının yaklaşık olarak 1930‘lara denk geldiğine dikkat çekti. Esas itibarıyla Cumhuriyet Dönemi‘nde hızla artan mühendis ve mimar talebinin ortaya çıktığını belirten Güvenç, geri kalmış, sömürge bir ülke olan Osmanlı Devleti‘nde mühendis ve mimar sayısının 500 olduğunu kaydetti.

Mesleki Ayrıcalıktan Toplumsal Bütünleşmeye

Kaya Güvenç, TMMOB‘nin Irak‘ın işgali söz konusu olduğunda her zaman karşı tavır içinde olduğunu, bu duruma yabancı gazetecilerin şaşırdığını, onlara mühendisliğin ancak barışın olduğu yerde olabileceğini anlattıklarını aktardı. Osmanlı Dönemi‘nde çalışan Osmanlı Mühendis Mimar Cemiyeti‘nin 16 Mart 1920‘de İstanbul‘un tam işgalinin gerçekleştirildiği dönemdeki çalışma raporunda şu alıntıyı yaptı:

"Geçen yılki genel kurulumuz kentimizdeki İspanyol nezlesi salgını nedeniyle ertelenmiştir. Esas olarak çalışmaları tamamlayıp inceleyeceğimiz sırada meydana gelen malum siyasi olay nedeniyle yönetim kurulu toplantılarına 3 ay ara verilmiş, konferanslar düzenlenmeye çalışılmıştır."

Güvenç, "1920 İstanbul‘un işgali, Yönetim Kurulu tutanaklarına ve çalışma raporlarına bu kadar geçmiş. Bir terslik yok mu? Bugünden düne bakarsanız akıl almaz bir terslik var" diye konuştu. Elektrik ve Makina Mühendisliğinin esas olarak 1950‘lerden itibaren daha ileri gittiğini belirten Kaya Güvenç, Cumhuriyet‘ten hemen sonra bir tarafta mimarlar, diğer tarafta mühendisler olmak üzere 2 tane örgütün görüldüğünü, bunların hem birbirleriyle rekabet halinde, hem de dayanışarak 1954‘teki TMMOB kuruluşuna kadar geldiklerini anlattı. Güvenç, 1949 yılında ilk mühendis-mimar mitinginin hastane projelerinin yabancılara yaptırılmak istenmesi üzerine düzenlendiğini kaydetti.

Sorgulamada Dönüm Noktası Nükleer Bomba

Kaya Güvenç, mühendis ve mimarların, nükleer bombanın kullanılmasının ardından teknolojinin insanlığa zararlı olabileceğini sorgulamaya başladıklarını anlatırken, "O zamana kadar teknolojinin insanlığa yararlı olabilmesi için teknolojinin aynı zamanda kullanımına karar veren mekanizmaların da insanların refahını arzu etmesi gerektiği, ilk kez bir yargı buluyor" dedi.

Kaya Güvenç, TMMOB Kanunu çıkarılırken, inşaat ve mimarlar arasındaki mesleki anlamdaki rekabet ve çıkar çatışması nedeniyle 2 ayrı kanun teklifi olduğuna dikkat çekerken, "1970‘lere kadar olan tarihi belirleyen, hala da etkisi günümüzde süren, belki bu 2 meslek grubu arasında değil, ama farklı meslek grupları arasında süren çıkar kavgalarının bu meslek örgütünün tarihini belirlediği konusundaki görüşümü ortaya atmak istiyorum" diye konuştu.

Mühendisler Halkın Bir Parçası

Özel sektörün yavaş yavaş sanayi, ticaret, inşaat alanına hızla girmeye başlamasıyla, kamuda çalışan mühendis, mimarların özel sektöre gitmesi için kamunun cazip olmaktan çıkarılmaya çalışıldığını anlatan Kaya Güvenç, emek kesiminden hakları alınırken, mühendis ve mimarların da ayrıcalıklarını kaybedecekleri yeni düzenlemeyle karşı karşıya kaldıklarına dikkat çekti. Yaşanan sürecin sonunda mühendis ve mimarların halkın bir parçası olduğu noktasına gelindiğini vurgulayan Güvenç, "TMMOB aydınlanmasının temelinde bu sınıfsal bilinçlenme vardır. Bu Mühendis ve mimarların kendilerini emekçi sınıfın parçası olarak hissetmeleridir. 1973 Genel Kurulu odalarımızdaki anlayış değişikliğinin yaygınlaştığı bir dönemdir. O yeni dönemde yönetimi Teoman Öztürk başkanlığında bir ekip devraldı" diye konuştu.

Kaya Güvenç, mühendislik örgütlenmesindeki değişimi ve anlayış farklılığını nükleer enerji üzerinden şöyle örneklendirdi:

"1960‘larda nükleer enerji gündeme gelmiş olsaydı; ‘Aa ne kadar iyi, mühendislik mesleği de teknoloji de bunu gerektiriyor‘ noktasında olabilirdi. Günümüzde nükleer enerjiye bakış daha toplum yararına yönelik bir bakış. Enerji, hangi koşullarda esas itibarıyla halka daha yakın hizmet sunar. Bu tehlike nasıl bertaraf edilebilir? 1970‘lerden sonra esas olan bunların üzerine mesleki bilgi beceri ve hizmetimizi halkın yararına sunma anlayışıdır."

TMMOB ile Onur Duyuyoruz

Kaya Güvenç, konuşmasını şöyle tamamladı:

"Osmanlı‘da İstanbul işgali konusunda mühendis mimar örgütü utangaç tavır içinde olmuş olabilir. Ama bugün mühendis ve mimarlar, emekçi halkın çıkarları, dolayısıyla kendi çıkarları için baktığı için, işgalin ne anlama geldiği, bilgi ve becerilerin insanların öldürülmesi ya da kötü şekilde yaşamaları için kullanılmaması gerektiği bilinciyle hareket etmelidir. TMMOB 1970‘lerdeki misyonunu çok rahat yerine getirebilecek güce sahiptirler. Bu yapıya sahip olduğu için bizler TMMOB‘den onur duyma hakkına sahibiz."