· ŞUBE Giriş Sayfası

 İSTANBUL ŞUBE

 
Şube Kapsamındaki İller:

 EDİRNE   İSTANBUL   KIRKLARELİ   TEKİRDAĞ 
 

EMO İstanbul Şubesi
Haber Bülteni
SAYI: 81

Tüm Sayılar

 
Elektrik Dağıtım Özelleştirmelerinin ertelenmesi konusundaki değerlendirmelerimizi iletmek ve Odamızın açtığı ‘Enerjine Sahip Çık, Geleceğini Karartma” kampanyası hakkında bilgilendirmek 11 Ocak 2007 günü Şubemizde basın toplantısı yapıldı. Şubemiz Başkanı Erol Celepsoy tarafından okunan basın toplantısı ektedir.
 

11 Ocak 2007

SEÇİM KAYGISI ELEKTRİK DAĞITIM ÖZELLEŞTİRMELERİNİN ERTELENMESİNE YOL AÇTI

KARANLIKTA KALMAMAK İÇİN ÇÖZÜM ÖZELLEŞTİRMELERİN TAMAMEN İPTAL EDİLMESİ

BUNUN İÇİN DE TEK YOL HEPİMİZİN ENERJİSİNE SAHİP ÇIKMASIDIR!

Bugün sizleri buraya, Elektrik Dağıtım Özelleştirmelerinin ertelenmesi konusundaki değerlendirmelerimizi iletmek ve Odamızın açtığı ‘Enerjine Sahip Çık, Geleceğini Karartma" kampanyası hakkında bilgilendirmek için davet ettik. Bu kampanyamızı güncel olarak http://www.enerjinesahipcik.org adresinden izleyebilirsiniz.

  Değerli Basın Emekçileri,

  Başbakan Erdoğan, Lübnan dönüşünde gazetecilerin sorularını cevaplandırırken, "Enerji özelleştirmesini şu anda düşünmüyoruz. Elektrik dağıtımını özele bırakırsak fiyat artışı olduğunda vatandaş faturasını bize çıkartabilir" demesi 19 Ocak‘ta yapılacak 3 bölgenin Elektrik Dağıtım ihalesinin erteleneceğinin sinyalini vermişti. 9 Ocak günü de erteleme Bakanlar Kurulu‘nda kararlaştırıldı ve Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB) tarafından uygulamaya konuldu.

Elektrik dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesini, halkın ve ülkemizin çıkarlarına aykırı bir girişim olarak değerlendiren Odamız, 20 yıla yakın bir süredir devam eden elektrik dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesi sürecinde ortaya çıkan bu erteleme girişimini samimi bulmamaktadır. Daha önce yapılan ÇEAŞ, KEPEZ ve AKTAŞ uygulamalarını gözönünde tutan Odamız, elektrik enerjisinin (üretim-iletim ve dağıtım) hiç bir aşamasında özelleştirme uygulamasına gidilmemesini, gerekli ve zorunlu ve yatırımların yerine getirilerek bu stratejik ve yaşamsal hizmetin kamusal niteliğinin korunmasını talep etmektedir.

HÜKÜMET ÖZELLEŞTİRME GEREKÇELERİNDE HAKLI  OLMADIĞI GİBİ ERTELEME GEREKÇELERİNDE DE SAMİMİ DEĞİLDİR

ÖİB ve Enerji Bakanlığı‘nın erteleme gerekçeleri içinde ‘Elektrik dağıtım hatlarının yer altına alınması için yapılan yatırımların tamamlanamaması‘ görüşü yer almaktadır. Eğer bu yatırımlar kamu tarafından yapılacaksa o zaman neden özelleştirmeye çıkıldığı sorusu yanıtsız durumdadır. Bugüne kadar yapılmayan yatırımların hemen özelleştirme öncesinde yapılmaya kalkışılması, elektrik dağıtım şirketlerinin sorunsuz ve karlı olarak özel şirketlere devredilmesi kaygısından başka bir anlama gelmemektedir. Bu da özelleştirmelerin, öz itibariyle kamunun değerlerinin özel sermayeye aktarılması olduğunu ileri süren görüşleri doğrular niteliktedir.

Kaldı ki, elektrik dağıtım hatlarının tamamının yer altına alınabilmesi için kapsamlı bir İmar Planı‘na ihtiyaç vardır. Yapılması bile yıllarca sürecek böyle bir plan gerçekleştirilmeden elektrik dağıtım hatlarının yer altına alınması mümkün görünmemektedir.

YATIRIM YAPILMIYOR, KARANLIKTA KALACAĞIZ

Bugün Türkiye, elektrik alanındaki özelleştirme uygulamaları nedeniyle karanlıkta kalma tehditiyle karşı karşıyadır. EPDK Eylül 2006 itibariyle 6 bin 586 megavatlık yeni tesis için lisans vermiştir. EPDK Başkanı Yusuf Günay‘ın en son 10. Enerji Kongresi‘nde yaptığı açıklamaya göre bu lisansların 1600 megavatlık bölümü işletmeye girmiştir. Yani EPDK‘nın lisanslama faaliyetine başladığı ve kamunun yatırım yapmasının yasaklanmış olduğu dönemde yıllık ortalama 400 megavat kurulu güçte özel sektör yatırımı faaliyete geçebilmiştir. Bu ise, 2006 yılı ilk yarısı itibariyle Türkiye‘nin kurulu gücünün yalnızca yüzde 1‘ine denk gelmektedir. Oysa, düşük senaryoyu baz alsak bile yıllık 2 bin 520 megavat kurulu güçte santral yapımı gerekmektedir. Bildiğiniz gibi Enerji Bakanlığı, yüksek senaryoya göre enerji talebinin yıllık yüzde 8.4, düşük senaryoya göre ise yüzde 6.3 artacağını varsaymaktadır.

EPDK‘nın yatırımları denetlediği iddiaları ise gerçeklikten uzaktır. Kendi internet sitelerinde yayımladıkları 167 adet inşa halindeki santraldan 28 tanesinin inşa süreci hakkında hiçbir bilgiye sahip olmadıklarını açıklamaktadırlar. Bu nedenle bir an evvel kamunun yatırım yapabilmesinin yollarının açılması gerekmektedir. Arz güvenliği özel sektöre bırakılamayacak kadar önemlidir.

ÖZEL SEKTÖR PAHALI ELEKTRİK ÜRETİYOR

Bu yılın ilk yarısı itibariyle elektrik üretiminde kamu santralleri toplam kurulu gücün yüzde 57.6‘sına sahip olmasına karşın üretimdeki payları yüzde 47.4‘e geriletilmiştir. Yani üretimin yüzde 52.6 ile yarıdan fazlası özel sektör tarafından gerçekleştirilmektedir. Özel sektör tarafından pahalı elektrik üretiminin yansıması bugün TETAŞ‘ın fiyatlarını önce yüzde 23 ardından 2007 yılından itibaren geçerli olmak üzere yüzde 8 düzeyinde artırmasına neden olmuştur. Daha dağıtım özelleştirme süreci başlamadan tüketicilere yansıtılacak zam tartışması başlamıştır.

TETAŞ, 2005 yılında özel sektör santralleri olan Yİ‘lerden 6.67 cente, YİD‘lerden 8.26 cente, işletme hakkı devredilen santrallerden 6.18 cente elektrik satın alırken, kamu santrallerinin bu yılın ilk yarısı itibariyle bile ortalama üretim maliyetleri 4.4 cent olmuştur. TETAŞ‘ın özel sektörden yaptığı alımlarla, bu yıl için beklenen ortalama birim maliyeti 8 cent ile neredeyse kamu santrallerinin üretim maliyetinin 2 katıdır. Görüldüğü gibi üretimdeki özelleştirme kamuya ve halka pahalı elektrik olarak geri dönmüştür. Bu süreç dağıtım özelleştirmelerinin de yapılmasıyla katlanarak devam edecektir.

İHALE ERTELENMESEYDİ 3 BÖLGE İLE ÖZEL SEKTÖR KARA, KAMU ZARARA GEÇECEKTİ

Dağıtım bölgelerinin özelleştirme gerekçeleri de gerçekleri yansıtmamaktan uzak idi. Öncelikle kayıp-kaçak oranlarını dikkate alan bir bölgesel planlama yapılmamış, bu yapılmadığı gibi kayıp-kaçak oranı Türkiye ortalamasının altında ve görece karlı 3 bölge öncelikle satışa çıkarılmıştı. Bu 3 bölgenin 2005 yılı vergi sonrası karı, 195 milyon 870 bin YTL‘dir. 20 bölgeden oluşan TEDAŞ‘ın 162 milyon 183 bin YTL olan vergi sonrası karından bu 3 bölgenin karı düşüldüğünde TEDAŞ 33 milyon 688 bin YTL zarara geçecektir. Görüldüğü gibi kamunun zararına yol açacak bir özelleştirme yöntemi belirlenmişti. Önümüzdeki yıllarda TEDAŞ adına halkın vergilerinden her yıl artan miktarda tutar kamu zararı olarak ödenecekti. Ancak bu arada 3 bölgeyi satın alan şirket ya da şirketler karlarına kar katacaklardı.

Nitekim bugüne kadar yapılan elektrik alanındaki özelleştirmelerde özel sektör karı, kamu zararı üstlenmiştir. Kamunun zarar tablosu milyarlarca dolara ulaşmıştır ve bu zararla Türkiye‘nin yatırım açığını çoktan kapatması mümkündür.

40 KALEMLİK FATURA HALKA YANSITILACAK

Nitekim özelleştirme için belirlenen yöntemde dağıtım ve perakende işini üstlenecek, üzerine istediği kadar üretim hakkına da sahip olarak yatay ve dikey olarak tekelleşme olanağı verilen bu şirketler, 40 kalemden oluşan her türlü giderlerini tarife aracılığıyla halktan tahsil edeceklerdir. Bu kalemler içerisinde işletim giderlerinin dışında yatırım ve işletme hakkı devir bedeli de öngörülmektedir. Yani şirketler, dağıtım bölgeleri için ihalede belirlenecek tutarın tamamını, fazlasını ya da bir bölümünü işletme hakkı devir bedeli olarak halktan tahsil edeceklerdir. Yapacakları yatırım maliyetlerini de tarifeler aracılığıyla halktan toplayacaklardır. Kamunun kaynağı bulunmadığı söylemi bu noktada geçerliliğini yitirmektedir. Özel sektöre yalnızca kredi bulma işi düşmektedir ki, devletin kredi bulması durumunda çok daha ucuz faizle kredi bulabileceği açıktır. Dolayısıyla özel sektör aracılığıyla yapılacak yatırımlar ülkemize pahalıya mal olacaktır.

BATIK ENRON DA İHALEDEYDİ

Ertelenen 3 dağıtım bölgesinin özelleştirilmesi için açılan ihalede, "şeffaflık" ilkesine aykırı olarak hangi kriterlere dayandığı belli olmayan bir biçimde şirketlere ön yeterlilik verilmiştir. Başvuran şirketler incelendiğinde Elektrik Mühendisleri Odası‘nın bugüne kadar dağıtım özelleştirmeleri konusunda gündeme getirdiği tekelleşme ve kamu hizmeti açısından kaygılarının ne kadar geçerli olduğu kendiliğinden ortaya çıkmaktadır.

Ön yeterlilik verilen şirketlerden biri olan Prisma‘nın aslında batık Enron‘u devralan bir şirket olduğu belirlenmiştir. Enron‘un finansal oyunlar dahil olmak üzere bulaştığı yolsuzluk ortaya çıkmış, bunun bedelini ise Kaliforniya eyaletinde yaşayanlar ödemişlerdir. Kaliforniya‘da 27 Şubat 2001‘de yaşanan ve o bölgedeki abonelerin yalnızca yüzde 2‘sini kapsayan kesintinin bedeli 45 milyar dolar olmuştur. Prisma bu batık Enron şirketini devralmış olan bir şirkettir. Prisma‘nın yalnızca geçmişi değil, bugünü de karanlık görünmektedir. Prisma‘nın sahibi Ashmore Energy International Limited olarak görülmektedir. Bu şirketin adresi ise Cayman adalarıdır. Ashmore‘un arkasında ise bir yatırım fonları yönetim şirketi görünmektedir.

İhaleye giren E.ON, Avrupa‘nın en büyük 3 tekelinden birisidir. Almanya kökenli olan bu şirket, 26 ülkede faaliyet göstermekte olan çok uluslu bir şirkettir.

Yine Almanya‘nın 3. büyük enerji şirketi olan EnBW‘de ihaleye katılmaktadır. Bu şirketin yüzde 45 hissesi Avrupa‘nın 3 büyük tekelinden birisi olan EDF‘ye aittir. EnBW, 5 ülkede faaliyet göstermektedir.

İtalya‘nın en büyük şirketi olan ve bir kamu şirketi görünümündeki Enel de, Türkiye‘de kamu mülkiyetinden çıkarılmak istenen 3 bölge için ön yeterlilik almış, Avrupa‘daki 7 büyük şirketten birisidir. Kuzey Amerika ve Latin Amerika‘da da faaliyet gösteren Enel, Bulgaristan, Slovakya, Romanya ve Rusya‘da da enerji alanında çeşitli ortaklıklara sahiptir. Enel‘de kontrol yetkisi kamuya aittir. Enel‘in yüzde 21.4‘ü doğrudan İtalya Ekonomi Bakanlığı‘na, yüzde 10.2‘si de dolaylı bir şekilde devlete aittir. Kalan paylar da yatırım fonları, sigorta fonları, emeklilik fonları gibi çeşitli kuruluşların elindedir.

Türkiye‘den ön yeterlilik alan şirketlerin ise, yabancı şirketlerle ortaklık kurma arayışında oldukları görülmektedir. Bu durum tek başına yerli şirketlerin bu ihaleyi alma şansları olmadığını gösterdiği gibi, yabancıların yanında yerli şirketlerin de taşeron olacağı izlenimini yaratmaktadır.

Tüm bu gerçekler ortada dururken, ÇEAŞ, AKTAŞ gibi yaşanmış örnekler bu kadar taze iken, aynı hatalı uygulamada ısrar etmenin mantığını anlayamıyoruz. Bir ülkenin geleceğini yakından ilgilendiren bir alan olarak enerji politikalarının, çeşitli lobilerin talepleriyle değil, kamu yararı gözetilerek belirlenmesi gerekmektedir.

Hükümet, Elektrik dağıtım özelleştirmelerini seçim sonrasına ertelediğini ilan ederken, bu özelleştirmelerin sonucunda elektrik fiyatlarında bir ucuzlama değil aksine bugünkünden daha da pahalı elektrik fiyatının oluşacağını itiraf etmiş, dolayısıyla herzamanki gibi "zam yapacaksan seçimden sonra yap" senaryosunu sahneye koymuştur.

Bu nedenle elektrik enerjisi alanında örgütlü bulunan Elektrik Mühendisleri Odası (EMO), bütün kamuoyuna, bütün örgütlü kesimlere ve tüketicilere "Enerjine Sahip Çık, Geleceğini Karartma" çağrısında bulunuyor; sektörümüzdeki özelleştirme, serbestleştirme ve yanlış enerji politikalarına karşı mücadele edeceğimizi, kamuoyuna duyuruyoruz.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ

• 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve 4046 sayılı Özelleştirme Kanunu ile kaos ortamına sürüklenen Elektrik Enerjisi Kurumları yeniden bütünlüklü bir yapıya kavuşturulmalıdır. 

• Enerji alanında yeni bir yapının inşa edilmesinin yolu, sağlıklı verilerin elde edilebileceği, gerçekçi değerlendirme ve planlamanın yapılabileceği ortamın yaratılmasından geçmektedir. Bunun için de IMF, Dünya Bankası gibi uluslararası kuruluşların ve şirketlerin baskısından uzak, bağımsız, Türkiye‘nin kendine özgü koşulları ve ihtiyaçlarına göre planlama yapılmalıdır. Bu anlamda bir planlama ve uygulamayı gerçekleştirebilecek tek adres kamudur.


• Bir ülkede enerji politikalarının belirlenebilmesi için büyüme öngörülerinin gerçekçi olması şarttır. Sanayi, tarım, ulaşım gibi enerji kullanımı açısından önem taşıyan alanlar birlikte ele alınmalı, dış politika dahil olmak üzere izlenecek politikalar için bütünlüklü bir çerçeve çizilmelidir.

• Yıllar itibariyle yüzde 40‘ları aşan sapmalar gösteren elektrik talep tahminleri yok sayılarak, bütüncül planlamalar doğrultusunda ülke koşullarına uygun yeni modeller geliştirilmeli ve gerçekçi talep tahminleri ortaya konulmalıdır. Türkiye‘nin öz kaynak potansiyeline ilişkin yıllar öncesine dayanan veriler güncellenmelidir. Kaynak potansiyelimiz gerçekçi bir şekilde yeniden ortaya konulmalıdır.

• Elektrik ihtiyacının karşılanmasına yönelik yatırım planlamasında, yerli kaynaklara öncelik verilmelidir. Bugün elektrik üretiminde yüzde 50‘leri aşan dış kaynak bağımlılığı hızla azaltılmalı, yerli kaynaklara dayalı elektrik üretimi için kamu eliyle yatırımlar yapılmalıdır.

• Kaynaklarımızın verimli ve en etkin şekilde eğerlendirilebilmesi için tek elden yatırım yapılmalıdır. Şirketlerin karlı gördüğü alanlara yatırım başvurusu yaptığı, ekonomik bulmadığı kaynaklarımızı atıl durumda bıraktığı bugünkü modelden derhal vazgeçilmelidir.

• Dünyadaki eğilimlerin ışığında enerji kaynaklarında çeşitlendirmeye gidilmelidir. Geleceğin enerji kaynakları olarak görülen çevreyle uyumlu güneş, rüzgar, jeotermal gibi kaynaklar değerlendirmeye alınmalıdır.

• Enerji alanında teknolojik gelişimin sağlanabilmesi için araştırma-geliştirme çalışmalarına kaynak ayrılmalıdır.

• Bilim adamlarımıza daha fazla araştırma yapma olanağı sağlanmalıdır.

• Enerjinin etkin kullanımının sağlanması için Enerji Tasarrufu ve Verimlilik Yasası çıkarılmalıdır. Bugün yüzde 20‘ler düzeyinde olan elektrik kayıp ve kaçak oranları OECD ortalaması olan yüzde 6 seviyelerine çekilmelidir.

• Tüm bunların sağlanabilmesi için elektrik dağıtım bölgeleri başta olmak üzere enerji alanındaki tüm özelleştirmeler derhal  durdurulmalı, enerji alanında yeniden kamulaştırma hareketi başlatılmalıdır.

Erol Celepsoy