KÜRESEL KRİZİN ETKİLERİ: EMO ÜYELERİNİN İSTİHDAMI ARAŞTIRMASI
KRİZ MÜHENDİSİ TEĞET GEÇMEDİ Küresel krizin Elektrik Mühendisleri Odası‘na (EMO) kayıtlı mühendisler üzerindeki etkisini araştırmak, işsizlik ve istihdam koşullarına ilişkin profil oluşturmak amacıyla "Küresel Krizin Etkileri: EMO Üyelerinin İstihdamı" araştırması yapılmıştır. Tabakalı rasgele örneklem seçimine dayalı olarak Mart-Haziran 2009 tarihleri arasında 855 mühendisin katılımıyla gerçekleştirilen anket çalışmasıyla elde edilen veriler üzerinden hazırlanan araştırma raporu, Ocak 2010 itibarıyla elektronik ortamda yayına açılmıştır. Araştırma sonucunda EMO‘ya üye olan, elektrik, elektrik-elektronik, elektronik, elektronik haberleşme, bilgisayar ve biyomedikal mühendislerinin yüzde 69.3‘ünün küresel krizden çeşitli şekillerde etkilendiği belirlendi. İş bulma olanağı yüksek olarak değerlendirilen EMO üyeleri arasında işsizlik oranının yüzde 10 olduğu saptanırken, işsiz mühendislerin yüzde 44.3‘ünün de iş bulma umudunu kaybettiği ortaya çıktı. 1-2 yıl arasında iş bulmayı umut eden yüzde 8‘lik paya sahip işsizler de dahil edildiğinde, işsiz EMO üyesi mühendislerin yüzde 52.3‘ünün iş bulma umudundan yoksun olarak 2010 yılına girdikleri görülmektedir. Küresel Krizin EMO Üyeleri Üzerindeki Etkisi •- Küresel ekonomik kriz EMO‘ya üye mühendislerin yüzde 69.3‘ünü çeşitli şekillerde etkilemiştir. Araştırmaya katılan 855 mühendisten 554‘ü krizden çeşitli şekillerde etkilendiğini ortaya koyarken, 267 mühendis hiç etkilenmediğini belirtmiştir. Bu sonuç mesleki unvanlar bazında oluşturulan 6 tabaka için ağırlıklandırma yapılarak EMO üyesi 37 bin 359 mühendisten oluşan araştırma evrenine uyarlandığında 25 bin 895 mühendisin krizden etkilendiği ortaya çıkmıştır. •- EMO üyelerinin krizin etkisine yönelik 1. sırada (yüzde 31.3) işaretledikleri seçenek "Geleceğe güvenle bakamıyorum" olmuştur. Mühendislerin yüzde 13.2‘sinin işaretlediği "Borçlarımı ödeyemiyorum" seçeneği 2. sırada, yüzde 10.7‘sinin işaretlediği "İşyeri sahibiyim, iş kapasitem daraldı" seçeneği de 3. sırada yer almıştır. EMO Üyeleri Üzerinde Krizin Oluşturduğu Etkiler | Sıra No | Krizin Etkilerine İlişkin Seçenekler | İşaretlenme Oranı (%) | Araştırma Evreni Bazında Etkilenen Sayısı | 1 | Geleceğe güvensiz | 31,3 | 11710 | 2 | Diğer | 19,7 | 7370 | 3 | Borçlarını ödeyemiyor | 13,2 | 4914 | 4 | Sahibi olduğu işyerinin kapasitesi daralmış | 10,7 | 3988 | 5 | Ücreti düzensiz ödeniyor | 7,9 | 2953 | 6 | Ücreti düşmüş/iş yükü artmış | 7,6 | 2852 | 7 | İstihdamı azaltmış | 5,1 | 1891 | 8 | Çalışanlara ücretlerini düzenli ödeyemiyor | 4,0 | 1508 | 9 | İş bulamıyor | 3,5 | 1305 | 10 | Emekliye ayrılmış | 1,2 | 466 | 11 | İşten çıkarılmış | 1,2 | 460 | 12 | Daha düşük ücretle çalışıyor | 1,0 | 367 | 13 | Çalıştığı işyeri kapanmış | 0,7 | 257 | 14 | Ücretsiz izne çıkarılmış | 0,6 | 237 | 15 | İşyerini kapatmış | 0,4 | 147 |
•- Mesleki unvanlar bazında oluşturulan tabakalara göre krizden etkilenme oranlarına bakıldığında en yoğun etki bildirimi yüzde 75 ile elektrik mühendislerinden, en az etkilenme bildirimi (üye sayısı çok düşük olan biyomedikal mühendisleri hariç tutulduğunda) yüzde 51.8 oranıyla bilgisayar mühendislerinden gelmiştir. Elektronik haberleşme mühendislerinin krizden etkilenme oranı yüzde 68.4 olurken; elektronik mühendislerinde bu oran yüzde 65.4, elektrik-elektronik mühendislerinde yüzde 65.1 olmuştur. •- Yaş gruplarına göre krizin etkisi incelendiğinde ise; en fazla yüzde 80.4 ile 45-55 yaş arasındaki mühendislerin etkilendiği saptanmıştır. En az etkilenme oranı yüzde 58.4 ile 25 yaş ve altındaki genç mühendisler grubunda görülmüştür. 25-35 yaş arası, 35-45 yaş arası ve 55 yaş üzeri gruplarda ise krizden etkilenme oranı sırasıyla yüzde 60.5, yüzde 67.6 ve yüzde 68.25 olmuştur. •- İşsiz ve çalışan ayrımıyla krizden etkilenme oranlarına bakıldığında krizin işsiz mühendisler üzerinde daha dramatik bir etkiye sahip olduğu görülmektedir. Çalışmayan EMO üyelerinin yüzde 76‘sı, çalışan EMO üyelerinin ise yüzde 64‘ü krizden etkilendiğini bildirmiştir. •- Araştırmanın en yaşlı örneklem grubunu oluşturan 55 yaş üzeri mühendisler ile 45-55 yaş arası mühendisler grubunda çalışanların, çalışmayanlara göre ekonomik krizden daha fazla etkilendikleri belirlenmiştir. Genç mühendislerde ise oran tersine dönmektedir. İşsiz olan 25 yaşında ve daha genç mühendislerin krizden etkilenme yüzdesi 88.2‘dir ve bu oranla işsiz EMO üyesi mühendisler arasında en fazla krizden etkilenen yaş grubudur. Çalışan 25 yaşında ve daha genç mühendislerde krizden etkilenme yüzdesi ise 51.4 olup, bu oran da çalışan EMO üyesi mühendisler arasında krizden en düşük etkilenme yüzdesidir. Genç mühendislerin krizin etkisine yönelik soruya işsiz ve çalışan olma durumuna göre verdikleri yanıt arasındaki makasın diğer yaş gruplarına göre çok daha büyük olması, bu yaş grubunun krizi işsizlikle anlamlandırdıklarını da göstermektedir. EMO Üyeleri Arasındaki İşsizlik ve İşsiz EMO Üyelerinin Durumu •- En yüksek işsizlik oranı yüzde 10.7 ile elektrik-elektronik mühendislerinde görülmektedir. İşsizlik oranı elektrik mühendislerinde yüzde 10.3, bilgisayar mühendislerinde yüzde 9.5, elektronik haberleşme mühendislerinde yüzde 8.3, elektronik mühendislerinde yüzde 7.7, biyomedikal mühendislerinde ise yüzde 7.1‘dir. •- Mesleki tabakaların araştırma evreni içindeki payı dikkate alınarak ağırlıklandırma yapıldığında; EMO üyeleri arasında işsizlik oranının yüzde 10 olduğu ve 36 bin 203 mühendisin işgücü arzını oluşturduğu, 3 bin 618 mühendisin işsiz olduğu hesaplanmıştır. Çoğunlukla iş bulan mühendislerin EMO‘ya üye oldukları dikkate alındığında; söz konusu mesleki alanlarda faaliyet gösteren mühendisler arasında işsizlik oranının daha da yüksek olduğu anlaşılmaktadır. •- Yaş grupları bazında işsizlik verileri değerlendirildiğinde; en genç işgücü konumundaki 25 yaşında ve daha genç mühendislerde işsizlik oranının yüzde 19.1 olduğu saptanmıştır. İşsizlik oranı, 25-35 yaş arasındaki mühendislerde yüzde 6.3, 35-45 yaş arasındaki mühendislerde yüzde 6‘dır. 45-55 yaş arası mühendislerde işsizlik oranı yüzde 11.5‘e, 55 yaş üzeri mühendislerde ise yüzde 25‘e kadar çıkmaktadır. İşsizlik oranının yaşlı gruplarda yüksek çıkması Türkiye koşullarında emekli mühendislerin de işgücü arzı içerisinde yer almasından kaynaklanmaktadır. Ancak işsizlik verilerinin sağlıklı olması için; anketimize katılıp çalışmadığını bildiren 95 mühendisten "hem emekli, hem 1 yıldan uzun süredir çalışmayan hem de ne kadar zaman sonra çalışmayı umut ettiğine ilişkin soruya yanıt vermeyen" 16‘sı ve "paraya ihtiyacı olmadığını" ifade eden 1 mühendis işgücü arzı dışında kabul edilmiştir. EMO Geneli- Ağırlıklandırılmış İşsizlik Verileri | Meslek Grupları | Elektrik | Elektrik-Elektronik | Elektronik | Elektronik Haberleşme | Bilgisayar | Biyomedikal | Toplam | Araştırma Evrenindeki İşgücü | 16684 | 11670 | 3618 | 2271 | 1943 | 17 | 36203 | İşsizlik Oranı | 10,32 | 10,66 | 7,69 | 8,29 | 9,49 | 7,14 | 10 | Toplam İşsiz Sayısı | 1722 | 1244 | 278 | 188 | 184 | 1 | 3618 |
•- Ağırlıklandırma yoluyla EMO geneli için tespit edilen 3 bin 618 işsiz mühendisin yüzde 44.3‘ünü oluşturan, 1601 işsiz mühendis kriz nedeniyle iş bulma ya da iş kurma umudunu kaybetmiştir. İşsiz mühendislerin yüzde 20‘si 3-6 ay arasında, yüzde 14‘ü 3 aydan kısa zaman içinde, yüzde 8‘i 1-2 yıl arasında, yüzde 3‘ü de 6 ay-1 yıl arasında iş bulmayı umut etmektedir. •- İşsiz mühendislerin yüzde 28‘inin 6 ay-1 yıldır, yüzde 27‘sinin 1 yıldan daha uzun zamandır, yüzde 23‘ünün 3-6 aydır, yüzde 14‘ünün de 3 aydan daha az zamandır işsiz olduğu belirlenmiştir. EMO Üyesi Mühendislerin Çalışma Koşulları •- Çalışan EMO üyesi mühendislerin yüzde 72‘si "mesleki alanında tam zamanlı ve ücretli" olarak istihdam edilmektedir. Çalışan EMO üyesi mühendislerin yüzde 17.2‘si kendi işyerinde mesleki alanında faaliyet gösterirken; yüzde 6.9‘u yarı zamanlı, sözleşmeli, proje başı gibi esnek istihdam kapsamında çalışmaktadır. Mühendislerin yüzde 3.5‘i ise mesleki alanı dışında faaliyet yürütmektedir. •- EMO üyesi çalışanların yüzde 45.8‘i 1500-2500 TL, yüzde 26.9‘u 2500-4500 TL arasında gelir karşılığı çalışmaktadır. Çalışan mühendislerin yüzde 5.4‘ü 4500-6500 TL aralığında, yüzde 2.1‘i de 6500 TL üzeri gelir elde ederken; yüzde 15.6‘sı 527-1500 TL ile EMO‘nun 2009 yılı en az ücret tarifesinin altında çalışmaktadır. Çalışan mühendislerin binde 7‘si 527 TL (araştırmanın yapıldığı 2009 yılı ilk 6 aylık döneme ait asgari ücret) ile asgari ücret düzeyinde, binde 5‘i de 527 TL‘den az gelir elde ettiğini beyan etmiştir. Türk-İş‘in aylık olarak açıkladığı açlık ve yoksulluk sınırlarına bakıldığında Aralık 2009 itibarıyla yoksulluk sınırının 4 kişilik bir aile için 2500 TL‘yi aşmış olduğu dikkate alınırsa, mühendislerin yüzde 62.6‘sının yoksulluk sınırının altında yaşamını sürdürdüğü gerçeği ortaya çıkmaktadır. •- 1500-2500 TL ve 2500-4500 TL gelir aralıklarının orta gelir grubu (EMO üyesi mühendislerin yüzde 72.7‘si), 1500 TL‘den az olan gelir kategorilerinin alt gelir grubu (EMO üyesi mühendislerin yüzde 16.8‘i) ve 4500 TL üzeri gelir kategorilerinin de üst gelir grubu (EMO üyesi mühendislerin yüzde 7.4‘ü) olarak kabul edilmesi durumunda, EMO üyelerinin orta gelir grubu içerisinde yoğunlaştığı görülmektedir. Ancak alt ve üst grup arasındaki ciddi gelir farkı, mühendisler arasında da bir gelir uçurumundan söz etmeyi gerekli kılmaktadır. ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI 7 Ocak 2010 Araştıma raporunun tam metnine aşağıdaki dosyalar bölümünden ulaşabilirsiniz.
|