|
Üyemiz Elk. Y. Müh. F. Ünal Toktaş'ın hazırladığı yazı özet olarak Şubemizin Nisan 2010 Bülteni'nde yayımlanmıştır.
1) Konunun Temel Yasal Dayanağı: 4857 sayılı İş Yasası‘ nın İş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanlar istihdamını öngören 82‘ inci maddesi, 26.05.2008 tarih ve 26887 sayılı Resmi Gazete‘de yayımlanan 5763 sayılı Kanunun 37/a maddesiyle yürürlükten kaldırılmıştır. Aynı yasanın İşyeri Hekimleri ile ilgili maddesi olan 81 maddesi ise, gene bu yasanın 4 ‘ üncü maddesiyle aşağıdaki gibi değiştirilerek işyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları " İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi" adı altında birleştirilmiştir: Madde: 81 " İşverenler, devamlı olarak en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve işin tehlike sınıf ve derecesine göre; a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla, b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık personelini görevlendirmekle, c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle, yükümlüdürler. İşverenler, bu yükümlülüklerinin tamamını veya bir kısmını, bünyesinde çalıştırdığı ve bu maddeye dayanılarak çıkarılacak yönetmelikte belirtilen vasıflara sahip personel ile yerine getirebileceği gibi, işletme dışında kurulu ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak da yerine getirebilir. Bu şekilde hizmet alınması işverenin sorumluklarını ortadan kaldırmaz. İşyeri sağlık ve güvenlik biriminde görevlendirilecek işyeri hekimleri, iş güvenliği uzmanları ve işverence görevlendirilecek diğer personelin nitelikleri, sayısı, işe alınmaları, görev, yetki ve sorumlulukları, çalışma şartları, eğitimleri ve belgelendirilmeleri, görevlerini nasıl yürütecekleri, işyerinde kurulacak sağlık ve güvenlik birimleri ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin nitelikleri, ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alınmasına ilişkin hususlar ile bu birimlerde bulunması gereken personel, araç, gereç ve teçhizat, görevlendirilecek personelin eğitim ve nitelikleri Sağlık Bakanlığı, Türk Tabipleri Birliği ve Türk Mimar Mühendis Odaları Birliğinin görüşleri alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. Kanuna veya kanunun verdiği yetkiye dayanılarak kurulan kamu kurum ve kuruluşlarında ilgili mevzuatına göre çalıştırılmakta olan hekimlere, üçüncü fıkrada öngörülen eğitimler aldırılmak suretiyle ve asli görevleri kapsamında, çalışmakta oldukları kurum ve kuruluşların asıl işveren olarak çalıştırdıkları işçilerin işyeri hekimliği hizmetleri gördürülür. Bu kurum ve kuruluşların diğer personel için oluşturulmuş olan sağlık birimleri, işyeri sağlık ve güvenlik birimi olarak da kullanılabilir". 2) Yukarıdaki bu madde gereğince , "İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri İle Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmelik" 15.08.2009 tarih ve 27320 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 3) Bunun hemen akabinde ise, "İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Tehlike Sınıfları Listesi Tebliği" , 25.11.2009 tarih ve 27417 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. İşyerlerinde görev yapacak olan İşyeri Hekimleri ile İş Güvenliği Uzmanları bu tebliğde belirtilen tehlike sınıfları için tespit edilmiş olan gün veya saatlerde hizmet vereceklerdir. 4) Bu yönetmeliğin uygulanmasıyla ilgili olarak, "İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Tebliğ" 09.12. 2009 tarih ve 27427 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu tebliğ ise, konunun nasıl uygulanacağını örneklerle izah etmektedir. 5) GÖRÜŞ VE YORUMLAR: Yukarıda bahsedilen mevzuat doğrultusunda, bu konu hakkındaki görüş ve yorumlarım aşağıda belirtilmiştir: 5-1) İşyeri Hekimi istihdamı için genel tek koşul, işyerinde sürekli olarak en az 50 adet ve daha fazla işçi çalıştırılmasıdır. Bu hüküm işyerinin özelliğine göre değişmeyecektir. Yani işyeri ticari , sanayi ,tarım ve orman tipinde olabilir. 5-2) İş Güvenliği Uzmanı istihdamı için genel koşullar ise iki türlüdür. İşyerinde sürekli olarak 50 ve daha fazla işçi çalıştırılması ve ayrıca işyerinin ise sanayi tipi özelliğinde bir işyeri olmasıdır. 5-3) İşyerlerinin sanayi veya ticari işletme olup olmadıkları konusunda başvurulacak yönetmelik ise , 03.09.2008 tarih ve 26986 sayılı resmi gazetede yayınlanan " Sanayi, Ticaret, Tarım ve Orman İşlerinden Sayılan İşlere İlişkin Yönetmelik" ‘ tir. Sanayi işinin genel tanımı şöyle yapılabilir: "ham, yarı mamul ve mamul maddelerin işlenmesi, temizlenmesi, şeklinin değiştirilmesi, süslenmesi, satış için hazırlanması işleri ". Ticari iş ise, kabaca " mal alıp satılması ve çeşitli alanlarda hizmet verilmesi" olarak tanımlanabilir. 5-4) 50 adetten daha az işçi çalıştıran işyerlerinde bu birimin kurulmasına gerek yoktur. Ancak bu özellikteki işyerlerinde işçilerin işe giriş ve periyodik sağlık kontrollerinin yaptırılması, yeni çıkan İSG yönetmeliklerindeki kurallar doğrultusunda sağlık gözetimlerinin, işyerinde İSG (İş Sağlığı ve Güvenliği) risk değerlendirmelerinin ve İSG eğitimlerinin yapılması....gibi konularda, gene bir hekime ve iş güvenliği uzmanına ihtiyaç duyulacağı da aşikardır. Eğer bu tip işyerleri çok tehlikeli sınıfa giriyorsa, bu elemanların, zorunluluk olmasa bile görevlendirilmesi işveren lehine olacaktır. Nitekim, bu konuya önem veren bu tip bazı işyerlerinin işverenleri mecbur olmasalar bile bu birimleri kurmakta veya bu hizmeti dışarıdan almaktadırlar. 5-5) İş Güvenliği Uzmanı‘nın Tanımı : İş sağlığı ve güvenliği konularında görev yapmak üzere ÇSGB (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı) İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından yetkilendirilen mühendis veya teknik elemandır. Bu iki tanım şu şekilde açıklanabilir: 5-5-1) İptal edilen eski yönetmelikte mühendisin tanımı şöyle yapılmıştı: "Üniversitelerin kimya, makine, maden, jeoloji, metalürji, endüstri, elektrik, elektronik, inşaat, fizik, jeofizik, bilgisayar, tekstil, petrol, uçak, gemi, çevre, gıda mühendisliği ve mimarlık bölümleri ile ziraat fakültelerinin tarım makineleri bölümünden mezun olanları". Bu yeni yönetmelik ve tebliğde, bu mühendislere ait bir açıklama maalesef yapılmamıştır. Acaba bunun anlamı mühendislik ünvanı bulunan her mühendis‘ midir? Bu duruma göre, bu şekilde yorumlanabilir. 5-5-2) İş Güvenliği Teknik Elemanı Tanımı: Mühendisin aksine "İş Güvenliği Teknik Elemanı"‘ nın izahı, uygulama tebliğinin (6-6) maddesinde şu şekilde yapılmıştır: "üniversitelerin fen ya da fen-edebiyat fakültelerinin fizik veya kimya bölümü mezunları, üniversitelerin meslek yüksek okullarındaki iş sağlığı ve güvenliği programından mezun olanlar ve teknik öğretmen diplomasına sahip olanlardır". Bu duruma göre bu tanıma girmeyen kişiler teknik eleman olarak kabul edilmeyecektir. 5-6) İş Güvenliği Uzmanlarının Sınıflandırılması: Yönetmelik iş güvenliği uzmanlarını 3 grup halinde sınıflandırmıştır. İşyeri Hekimlerinde böyle bir sınıflandırma mevcut değildir. Bu sınıflandırmaya göre: tehlikeli) işyerleri için yetkilidir. B Sınıfı İş Güvenliği Uzmanları, az tehlikeli ve tehlikeli işyerleri için yetkilidir. C Sınıfı İş Güvenliği Uzmanları ise sadece az tehlikeli işyerleri için yetkilidir.
5-7) İşyeri Hekiminin Tanımı : İş sağlığı ve güvenliği konularında görev yapmak üzere ÇSGB İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından yetkilendirilen hekimdir. Bilindiği gibi, bir dönem bu yetkilendirmeyi tabip odaları yapıyordu. 5-8) Daha önce düzenlenen sertifikaların durumu : Bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce, Bakanlıkça verilen işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı sertifikaları ile 16/12/2003 tarihinden önce düzenlenen işyeri hekimliği sertifikaları geçerlidir. Bunun anlamı şudur: ÇSGB tarafından verilen bütün iş güvenliği uzmanlık sertifikaları geçerlidir. Ancak, işyeri hekimlerine ilişkin eski yönetmeliğin Danıştay tarafından iptal kararı tarihi olan 16.12.2003 tarihinden sonra Tabip Odaları tarafından verilen işyeri hekimliği sertifikaları ise geçersizdir. İşyeri hekimleri ile anlaşma yapacak olan işverenlerin bu tarihe dikkat etmeleri gerekecektir. 5-9) İşveren bu hizmeti tamamen kendi bünyesinde kurabilir. Bu durumda bu birimin adı "İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi" (İSGB) olacaktır. İşveren isterse bu hizmetin bir kısmını kendi bünyesinde kurabilir. Örneğin kendisi İş Güvenliği Uzmanı istihdam edebilir. Sağlık kısmını ise dışarıdan alabilir. Veya tersi de olabilir. İşveren isterse bu hizmetin tamamını dışarıdan alabilir. Dışarıdan hizmet alınacak kuruluşların adı ise " Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi" (OSGB) ‘ dir. Yani bu kuruluşlar işyerinin dışında gerekli özellikteki kişiler ve ekipmana sahip özel kuruluşlardır. Bu kuruluşların yetkilendirilmesi ÇSGB tarafından yapılacaktır. 5-10) Tehlike Sınıfları Hakkında Bilgi: 5-10-1) Tehlike Sınıfı Tanımı : İşyerinin iş sağlığı ve güvenliği açısından, yapılan işin özelliği, kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, iş ekipmanları, üretim yöntem ve şekilleri, çalışma ortam ve şartları ile ilgili hususlar dikkate alınarak Tehlike Sınıfı Belirleme Komisyonu tarafından belirlenen tehlike grubudur. 5-10-2) "İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmelik‘ in 57 maddesi gereğince, " İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Tehlike Sınıfları Listesi Tebliği" 25.11.2009 tarih ve 27417 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu tebliğ az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli işyerlerinin listesini yapmıştır. Toplam 327 iş kolunun % 42‘ si az tehlikeli, % 35,77 ‘ si tehlikeli ve % 22 ‘ si ise çok tehlikeli sınıftadır. Az tehlikeli işler listesindeki işyerlerinin çoğu sanayi tipinde işyerleri değildir. Sanayi tipinde olanların çoğu ise 50 ‘ den az işçi çalıştıran küçük ölçekli işyerleridir. C sınıfı İş Güvenliği Uzmanları, az tehlikeli sınıfta yetkili oldukları için, bunların çalışabilecekleri işyerlerinin sayısı çok az olacaktır. 5-10-3) Bir işyerinde muhtelif işlerin yapılması durumunda, işyerinde yapılan asıl iş tehlike sınıfının tayininde temel alınmalıdır. Örneğin otomobil, otobüs ve kamyon üreten işyeri yaptığı bu üretim sebebiyle tehlike sınıfa girmektedir. Halbuki böyle bir işletmenin araç parçalarını döken dökümhanesi bulunabilir.Dökümhaneler ise çok tehlikeli gruptadır.Esas iş sebebiyle böyle işletme tehlike sınıf olarak kabul edilecektir. 5-10-4) Bu tebliğ 06.03.2005 tarihli ve 25747 sayılı Resmî Gazete‘de yayımlanan "İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Risk Grupları Listesi Tebliği" ‘ni yürürlükten kaldırılmıştır. Bilindiği gibi, bu tebliğ işyerlerini 5 adet risk grubuna ayırıyor idi. Bu beş grup, yeni tebliğ ile az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli olmak üzere üç sınıfa indirilmiştir. 5-11) İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Genel Bilgi: 5-11-1) İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi Tanımı : İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütmek üzere kurulan, gerekli donanım ve personele sahip olan bir birimdir. Bu birimin kurulması gereken yerlerde, yönetmelikte belirtilen donanım ve personele gerek olacağı aşikardır. Eğer işyerinde 50‘ den daha az işçi çalışıyor ve işveren kendi ihtiyacı için, gerekmediği halde işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı istihdam ediyorsa, bu birim için konan şartların tam olarak yerine getirilmesine gerek kalmayacaktır. Ancak bunlar için gerekli olan minimum şartlar yerine getirilmelidir. İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi şu demektir: İşveren, işyeri hekimini ve iş güvenliği uzmanını, dışarıda kurulmuş olan Ortak Sağlık Birimlerinden değil ve fakat kendisi ferden ayrı ayrı temin ederek, kendi bünyesinde yönetmelik doğrultusunda görevlendirmektedir. Yani bu kişilerin, dışarıda kurulu bulunan Ortak Sağlık Birimlerinden alınma zorunluluğu yoktur. Şu anda kurulmuş olan Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri kendi menfaatleri doğrultusunda bu konuda sadece kendilerinin yetkili olduklarını ifade etmektedirler. 5-11-2) İşyeri Sağlık ve Güvenlik Biriminde (İSGB) Görevlendirilecek Personel : 5-11-2-1) Bütün tip işyerlerinde (sanayi, ticari, tarım ve orman) sağlık açısından en az bir işyeri hekimi ve gerektiğinde (tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta bulunan işyerlerinde, işyerinde koruyucu sağlık hizmetlerinin sürekliliğini sağlamak üzere ) yardımcı diğer personel, 5-11-2-2) Sanayi işyerlerinde, sağlık açısından en az bir işyeri hekimi ile bir iş güvenliği uzmanı ve gerektiğinde (tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta bulunan işyerlerinde, işyerinde koruyucu sağlık hizmetlerinin sürekliliğini sağlamak üzere) yardımcı diğer personel. 5-11-3) Bu Elemanların İstihdam Şekli : Son zamanlarda yapılan tartışmalardan birisi bu elemanların işyerinde nasıl istihdam edileceğidir. Bu konuda aşağıdaki haller mevcuttur: 5-11-3-1) Eğer tam gün çalışma gerekiyorsa, işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı işyerinde işverene sürekli bağlı olacakları için, 5510 sayılı yasa doğrultusunda (4-a) kapsamına girecek ve tam gün sigortalı olacaklardır. Eğer bunlar daha önceden SGK‘ dan emekli olmuşlarsa, gene tam gün ve fakat sosyal güvenlik destek primi ödenerek istihdam edileceklerdir. 5-11-3-2) Eğer bunlar tam gün çalışmayıp, yönetmelikte belirtilen sürelerde part time olarak çalışacaklarsa, aşağıdaki şekillerde çalışabilirler: 5-11-3-2-1) Eğer bunlar vergi mükellefi kişilerse, serbest meslek sahibi kişiler "serbest meslek makbuzu " karşılığı ücret alacak, şirket sahibi veya ortağı olan kişiler ise fatura karşılığı ücret alacaklardır. Her iki halde de bunların işveren tarafından sigortalanmasına gerek yoktur. Bunlar çalışma şekline göre, 5510 sayılı yasaya göre (4-b) tipinde sigortalı ( yani eski bağkurlu) kapsamındadır. Yani primlerini kendileri Sosyal Güvenlik Kurumuna ödeyeceklerdir. 5-11-3-2-2) Eğer İşyeri Hekimi, devlet memuru, yani (4-c) maddesi kapsamında ise, onların sigortalılıkları devlet tarafından yerine getirildiği için, bunların işveren tarafından sigortalanmasına gerek yoktur. Ücretlerini basit bir bordro üzerinden alacaklardır. Bu bordroda haliyle gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi yapılacaktır. 5-11-3-2-3) Eğer bunlar, vergi mükellefi, şirket sahibi veya ortağı ve devlet memuru ( işyeri hekimi için) değilse ve eğer işveren isterse, bunları çalıştıkları sürece sigortalı olarak ve gene part time olarak çalıştırabilir. Bu durumda bunlar otuzar günlerini, çeşitli işyerlerinde doldurarak ileride SGK ‘ dan, (4-a) maddesi kapsamında emekli olabilirler. Bunlar için yapılacak iş sözleşmeleri 4857 sayılı yasada da belirtildiği gibi "Kısmi Süreli İş Sözleşmesi" olacaktır. 5-11-4) Çalışma Süreleri: Bu kişiler yönetmeliğin (31) ve (36) maddelerinde belirtilen sürelerde işyerinde çalışmak zorundadır. İşyeri Hekimleri ve İş Güvenliği Uzmanlarının çalışma süreleri farklıdır. İş Güvenliği Uzmanlarının çalışma süreleri daha fazladır. 5-11-4-1) İşyeri Hekimlerinin Çalışma Süreleri: - Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; sağlık gözetimi için ayda en az 12 saat, buna ilave olarak işe giriş ve periyodik muayeneleri ile eğitim için on işçi başına yılda en az 30 dakika, - Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; sağlık gözetimi için ayda en az 24 saat, buna ilave olarak işe giriş ve periyodik muayeneleri ile eğitim için on işçi başına yılda en az 60 dakika, - Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; sağlık gözetimi için ayda en az 36 saat, buna ilave olarak işe giriş ve periyodik muayeneleri ile eğitim için on işçi başına yılda en az 90 dakika. - Az tehlikeli sınıfta yer alan ve 1000‘ in üzerinde (1000 dahil) işçi çalıştırılan işyerlerinde tam gün çalışacak bir işyeri hekimi ile birinci fıkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar işyeri hekimi eklenir. (Tam Gün Çalışma Koşulu) - Tehlikeli sınıfta yer alan ve 750‘nin üzerinde (750 dahil) işçi çalıştırılan işyerlerinde tam gün çalışacak bir işyeri hekimi ile birinci fıkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar işyeri hekimi eklenir. (Tam Gün Çalışma Koşulu) - Çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 500‘ün üzerinde (500 dahil) işçi çalıştırılan işyerlerinde tam gün çalışacak bir işyeri hekimi ile birinci fıkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar işyeri hekimi eklenir. (Tam Gün Çalışma Koşulu) Çok Tehlikeli Sınıfta Aylık Çalışma Saati = (36 + İS X 90 / 10 X 12 X 60) = (36 + İS X 90 / 7200) Saat / Ay Tehlikeli Sınıfta Aylık Çalışma Saati = ( 24 + İS X 60 / 10 X 12 X 60) = (24 + İS X 60 / 7200) Saat / Ay Az Tehlikeli Sınıfta Aylık Çalışma Saati = ( 12 + İS X 30 / 10 X 12 X 60) = (12 + İS X 30 / 7200) Saat / Ay
İşyerinin çalışma şekline göre ,İşyeri Hekimi günde 7,5 saat veya 9 saat çalışabilir. Yukarıda belirtilen toplam saatler, bu rakamlara bölünerek çalışma süreleri güne çevrilebilir veya bu saatler günlere farklı bir şekilde dağıtılabilir.
5-11-4-2) İş Güvenliği Uzmanlarının Çalışma Süreleri : - Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; ayda en az 12 saat, buna ilave olarak da işçi başına ayda en az 5 dakika, - Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; ayda en az 24 saat, buna ilave olarak da işçi başına ayda en az 5 dakika, - Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; ayda en az 36 saat, buna ilave olarak da işçi başına ayda en az 10 dakika. - Az tehlikeli sınıfta yer alan ve 1000‘ in üzerinde (1000 dahil) işçi çalıştırılan işyerlerinde tam gün çalışacak bir iş güvenliği uzmanı ile üçüncü fıkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar iş güvenliği uzmanı eklenir. (Tam Gün Çalışma Koşulu) - Tehlikeli sınıfta yer alan ve 750‘nin üzerinde (750 dahil) işçi çalıştırılan işyerlerinde tam gün çalışacak bir iş güvenliği uzmanı ile üçüncü fıkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar iş güvenliği uzmanı eklenir. (Tam Gün Çalışma Koşulu) - Çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 500‘ün üzerinde (500 dahil) işçi çalıştırılan işyerlerinde tam gün çalışacak bir iş güvenliği uzmanı ile üçüncü fıkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar iş güvenliği uzmanı eklenir. (Tam Gün Çalışma Koşulu) Çok Tehlikeli Sınıfta Aylık Çalışma Saati = (36 + 10 X İS / 60) Saat Tehlikeli Sınıfta Aylık Çalışma Saati = (24 + 5 X İS / 60) Saat Az Tehlikeli Sınıfta Aylık Çalışma Saati = (12 + 5 X İS / 60) Saat İşyerinin çalışma şekline göre ,Uzman günde 7,5 saat veya 9 saat çalışabilir. Yukarıda belirtilen toplam saatler, bu rakamlara bölünerek çalışma süreleri güne çevrilebilir.
5-11-4-3) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili görevini yerine getirdiği süre içerisinde iş güvenliği uzmanına başka görev verilemez. Bunun anlamı şudur: İşveren ya bu süreler için part time olmak üzere bir uzmanla anlaşacak veya bu uzmanı mecbur olmasa bile tam gün çalıştıracaksa ,yukarıda belirtilen sürelerde bu görevi yaptıracak ve öteki sürelerde ise meslek branşı ile ilgili olarak başka görevleri verebilecektir. Ancak pratikte, bu çalışma sürelerinin ayırımını yapmak pek kolay olmayacaktır. 5-11-4-4) Çalışma sürelerine ait örnekler: Bu örnekler, yukarıdaki (4) nolu maddede belirtilen tebliğde açık bir şekilde verilmiştir. Burada yer kaplamaması için tekrarlanmamıştır. Bu tebliğe müracaat edilmelidir. 5-11-5) İşyeri Sağlık ve Güvenlik Biriminde bulunması gereken bina ve donanım: 5-11-5-1) Bina: Bu birim, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülebilmesine ve çalışacak personel sayısına yetecek büyüklükte, kolay ulaşılabilir, tercihen tek katlı bir binada veya kurulacağı binanın giriş katında olmalıdır. İşyeri sağlık ve güvenlik birimleri, muayene, ilkyardım ve acil müdahalenin yapılabileceği en az bir oda, bir iş güvenliği uzmanı odası ile bekleme yeri olmak üzere toplam üç odadan ibaret olmalıdır. Hatırlanacağı üzere iptal edilen eski yönetmelikte dört oda olması gerekiyordu. Bu yönetmelikle, işverenlerin lehine bir oda eksiltilmiş olmaktadır. 5-11-5-2) Donanım : Bu birim yönetmeliğin ekindeki EK:1‘ de belirtilen tıbbi malzeme, büro malzemesi ve taşıta sahip olmalıdır. Taşıt ise şöyle tanımlanmıştır : " Ağır ve tehlikeli işlerin yapıldığı ve devamlı olarak en az 50 işçinin çalıştırıldığı işyerlerinde, hastalanan veya kaza geçiren işçilerin işyerine en yakın sağlık kuruluşuna taşınmaları için uygun bir taşıt işyerinde hazır bulundurulur".Bu yükümlülük, sanayi işyerlerinde ve ayrıca ağır ve tehlikeli işlerin yapıldığı ve devamlı olarak 50 işçinin çalıştırıldığı işyerleri içindir. Bu duruma göre ticari işletmelerde bu zorunluluk bulunmayacaktır. Tarım ve orman sektöründe, ağır ve tehlikeli iş kapsamında işler varsa uygulanacaktır. 5-11-5-3) Bina ve donanım şartı aranmayacak haller: Az tehlikeli sınıfta yer alan ve 1000‘ e kadar işçi çalıştırılan işyerlerinde, tehlikeli sınıfta yer alan ve 750‘ ye kadar işçi çalıştırılan işyerlerinde ve çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 500‘ e kadar işçi çalıştırılan işyerlerinde, işverenlerin, sağlık ve güvenlik hizmeti verme yükümlülüklerinin tamamını, dışarıdaki ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet almak suretiyle yerine getirmeleri durumunda, işyerlerinde bir ilkyardım ve acil müdahale odası ve İlkyardım Yönetmeliğinde belirtilen sayıda ilk yardımcı olması kaydıyla bina ve donanım şartı aranmaz. 5-11-5-4) Bina ve donanım şartı aranacak haller: Az tehlikeli sınıfta yer alan ve 1000‘ in üzerinde (1000 dahil) işçi çalıştırılan işyerlerinde, tehlikeli sınıfta yer alan ve 750‘ nin üzerinde (750 dahil) işçi çalıştırılan işyerlerinde ve çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 500‘ ün üzerinde (500 dahil) işçi çalıştırılan işyerlerinde , işyeri sağlık ve güvenlik biriminin bina ve donanımı kurulması ve tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan işyeri hekimi istihdamı ile sanayiden sayılan işlerde tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan iş güvenliği uzmanı istihdamı zorunludur. 5-11-6) İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimlerinin Görevleri : Sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak üzere işin normal akışını aksatmamak şartıyla ve verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda bulunmak amacıyla; a) İşçilerin sağlık gözetimi, b) Çalışma ortamının gözetimi, c) Eğitim, danışmanlık ve bilgilendirme, ç) İlkyardım ve acil müdahale, d) Kayıt ve istatistik, görevleri ile benzeri diğer görevleri yerine getirmekle yükümlüdür. 5-11-7) Görevlendirme Belgesi ve Sözleşme : İşveren, işyeri sağlık ve güvenlik biriminde görev alacak ve bu Yönetmelikte belirtilen niteliklere sahip işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer personelin görevlerini yerine getirmeleri hususunda bir görevlendirme belgesi düzenlemelidir. Görevlendirme belgesi veya sözleşme üç nüsha düzenlenir. Düzenlenen nüshalardan biri işverende, biri işyeri sağlık ve güvenlik biriminde kalmalı, diğer nüsha ise Genel Müdürlüğe gönderilmelidir. Sözleşmeler, Yönetmeliğin ekindeki Ek-4 ve Ek-5‘ deki örneklerine uygun olarak düzenlenmelidir. Bu sözleşmelerin feshi halinde, bu durum taraflarca (işveren ile iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi) üç iş günü içinde ÇSGB İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğüne bildirilmelidir. 5-11-8) Yapılabilecek Ek Sözleşmeler: İşveren ile İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekimi arasında yapılması gereken, Ek:4 ve EK:5‘ deki resmi sözleşmeler dar kapsamlıdır. Bu sözleşmelerde ücret ve tarafların karşılıklı hukuksal yükümlülükleri belirtilmemiştir. Ancak ilgili yasa, yönetmelik ve tebliğdeki karşılıklı haklar geçerlidir. Buna rağmen bu sözleşmede belirtilmemiş olan hak ve yükümlülüklerin, yapılacak ayrı hukuksal bir sözleşme ile kayıt altına alınmasında tarafların menfaatleri doğrultusunda büyük yarar vardır. Eğer bu kişiler tam gün işveren tarafından istihdam edilecekse, bu iş süresiz sayılacağı için "Süresi Belirsiz İş Sözleşmesi" düzenlenmeli ve bunların ücret, izin ve öteki sosyal hakları bu sözleşmede belirtilmelidir. Eğer bu kişiler, yönetmelikte belirlenen süreler doğrultusunda part time çalışacaklarsa, bunlarla ayrı birer "İş Güvenliği Uzmanlık Sözleşmesi" ve " İşyeri Hekimi Sözleşmesi" yapılmalı ve bahsedilen haklar bu sözleşmelerde belirtilmelidir. Şimdiye kadar İşyeri Hekimleri için, ilgili tabip odası matbu bir hekim sözleşmesi yaparak, işverene empoze ettiriyordu. Bu sözleşmeyi ise yetki verirken SGK talep ediyordu. 5-11-9) Ücret Konusu: Mevzuatta iş güvenliği uzmanları ve iş yeri hekimlerine ödenecek ücretler ile ilgili bir hüküm yoktur. İşyeri Hekimleri için, daha önce Tabip Odaları yetkili oldukları için, işçi sayısına göre hekim ücretini 6 ayda bir defa değişmek üzere istediği gibi tespit edip, işverene bu ücreti kabul ettiriyor idi. Esasen bu tarifelerdeki ücreti tam olarak ödeyen işyerlerinin sayısı ise çok azdı. İş Güvenliği Uzmanı olan mühendis veya teknik elemanların bu konuda bir odası olmadığı için tamamen serbest piyasa koşulları içinde ücretleri tespit ediliyordu. Bundan sonra tabip odalarının yetkileri bu konuda kalktığı için ve bu yönetmelik eğer ileride iptal edilmez ise, işyeri hekimlerinin ücretlerinin de serbest piyasa koşulları içinde tespit edilmesi gündeme gelebilecektir. 5-11-10) Bu Birim Kime Bağlı Olmalıdır? : Bu birimin işyerinde hangi makama veya kişiye bağlı olacağına dair bir hüküm yoktur. Ancak bu birimin işyerinde etkin görev yapabilmesi için, işveren pozisyonunda bulunan yetkili bir kişiye ve bu kişinin makamına bağlı olmalıdır. Bu kişi, tercihan Genel Müdür / veya Yardımcısı, veya bunların bulunmadığı küçük ölçekli işyerlerinde Fabrika Müdürü veya İşletme Müdürü olmalıdır. Esasen burada bahsedilen kişiler, işyerindeki İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulunda, başkan olarak da görev yapmalıdır. 5-11-11) Bu birimin amiri kim olmalıdır? : İşyerinde bir birim olduğuna göre, bu birimin kendi içinde bir amiri olmalımıdır? Yoksa İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanı birbirleriyle koordineli olarak ve fakat ayrı ayrı mı çalışmalıdır?. Mevzuatta bu birimin amirinin kim olması gerektiği konusunda bir hüküm yoktur. Kanımca bu kişilerden hangisi kıdemli ise , o kişi bu birimin amiri olabilir. Bu birimin bir amirinin olması, birbirinden kopuk çalışmayı önleyecek ve bu birimin daha etkin görev yapmasını sağlayacaktır. 5-12) Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri (OSGB) Hakkında Genel Bilgi : 5-12-1) Tanımı : Bir veya birden fazla işyerine iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini vermek üzere işyeri dışında kurulan, gerekli donanım ve personele sahip olan ve ÇSGB İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluşları ve özel hukuk tüzel kişileridir. 5-12-2) İşverenler, yukarıda da belirtildiği gibi, bu hizmetin tamamını veya bir bölümünü bu kuruluşlardan alabilir. 5-12-3) Bu kuruluşlar genelde şirket pozisyonunda olduğu için, bu hizmetin bedeli kendilerine fatura karşılığı ödenecektir. 5-12-4) OSGB, hizmet verdiği işyerlerinin tehlike sınıfı ve işçi sayısını dikkate alarak geçerli ve uygun belgeye sahip yeterli sayıda işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı istihdam edecektir. Bir işyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin etkinliğini ve sürekliliğini sağlamak amacıyla OSGB tarafından sunulan hizmetlerin aynı işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı tarafından verilmesi esastır. 5-12-5) OSGB‘ de işyeri hekimine ve iş güvenliği uzmanına yardımcı olacak (kayıtların tutulması, istatistikî bilgilerin derlenmesi ve yazışmaların yapılması ve benzeri) işlerin yürütülmesi için diğer sağlık personeli istihdam edilebileceği gibi uzmanlık gerektirmeyen işleri yürütmek üzere yetkin personelin görevlendirilmesi sağlanacaktır. 5-12-6) Bu birimler tarafından görevlendirilip işyerine gönderilen, işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları bu birimlerin işverenliği altındadır. Yani her türlü ücret ve sosyal hakları bu birimlere aittir. Kurucu olmayan işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanlarının, bu birimlerde tam süreli iş sözleşmesi ile istihdam edilmeleri gereklidir. (Tebliğ Madde:5). Bu duruma göre, bunlar 5510 sayılı yasa gereğince (4-a) maddesine uygun sigortalıdırlar. Eğer bunlar emekli iseler, kapsam değişmeyecek , ancak bunlar için sosyal güvenlik destek primi ödenecektir.Buradan çıkan öteki bir sonuç bu birimler, kendileri dışından part time ve başka bir statüde işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı görevlendiremezler. 5-12-7) Bu hizmetlerin tamamının veya bir kısmının ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden alınması durumunda taraflarca sözleşme yapılır. Bu sözleşme yönetmelik ekindeki EK:6‘ ya uygun olarak üç nüsha düzenlenmelidir. Düzenlenen nüshalardan biri işverende, biri ortak sağlık ve güvenlik biriminde kalmalı, diğer nüsha ise Genel Müdürlüğe gönderilmelidir. 5-12-8) Ortak sağlık ve güvenlik birimlerindeki personel değişiklikleri üç iş günü içinde yönetmelik ekindeki, Ek:8‘ deki form doldurularak Genel Müdürlüğe bildirilmelidir. 5-12-9) Ortak sağlık ve güvenlik birimlerinde, en az bir muayene odası, bir ilkyardım ve acil müdahale odası, bir iş güvenliği uzmanı odası ile bekleme yerinden olmak üzere toplam 4 oda bulunması gereklidir. 5-12-10) Eğer "Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri", ayrıca eğitim kurumu olarak da görev yapacaksa ve bu konuda bakanlıktan yetki alacaklarsa , yukarıdaki yerlere ilaveten, yönetici odası, eğitici odası, dinlenme odası ile yeterli sayıda lavabo ve tuvaletin bulunması zorunludur. Tuvalet ve lavabolar, erkek ve kadınlar için ayrı ayrı olmalıdır. Eğitim mekanlarında, uygun termal konfor şartları ve yeterli aydınlatma sağlanmalıdır. Eğitim en fazla 25 kişilik gruplara verilmeli ve kişi başına eğitim odasında 10 metreküp hava hacmi olmalıdır. Eğer tavan yüksekliği , 2,7 metre ise ,bu alan en az 92,5 metrekare olmalıdır. F.ÜNAL TOKTAŞ ELEK.Y.MÜH. İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI (A SINIFI)
|
Tanıtım
İZMİR ŞUBE
GÖRÜŞ / RAPOR
ADALET NÖBETİNE ÇAĞRI: #GEZİYEOZGURLUK
